________________
सुधा टीका स्था०४ उ०४ सू०३८ वाद्यादिभेदनिरूपणम्
४६१ " चउबिहे नट्टे” इत्यादि-नाट्य-नटस्येदं नाटयं नृत्यगीत-वाद्यं, करचरणादिविशिष्टपरिस्पन्दविशेषः, तचतुर्विधं प्रज्ञप्तं, तद्यथा- अश्चितं १, रिभितम् २, आरभटं ३, भसोलम् ४ एते भरतादि नाटयग्रन्थेभ्योऽवसेयाः।
" चउबिहे गेए" इत्यादि-गेयं-गातुं योग्यं गेयं-स्वरसञ्चारेण गीति प्रायं निबद्धम् स्वरकरणंस्वरसंचारो वा गेयं, तच्चतुर्विधं प्रज्ञप्तं, तद्यथा-उरिक्षप्तकं १, पत्रकं २, मन्दकं ३, रोविन्दयम् ४ तत्र रोविन्दयेति देशीयशब्दः ।
गेयस्याष्टौ गुणानाह-- "पुणं रत्तं च अलंकिअं च वत्तंच तहेव मविघुटं । महुरं समं सुललिअं अट्ठगुणाहोति गेयस्स ॥१॥
उरकंठसिरविसुद्धं च, गीयए मउअरिभिअपयबद्ध ।
सयतालपच्चुखेवं सत्तस्सरसीभरं गेयं ॥ २ ॥ शुषिर हैं । (१) " चम्विहे नहे" नाटय चार प्रकारका कहा गया हैनटसे सम्बन्धित नृत्य, गीत, वाद्य, एवं कर चरण आदिकी विशिष्ट चेष्टाएँ ये सब यहां नाटय शब्दसे गृहित हुएहैं । अश्चित १ रिभित २ आरभट ३ और भसोल ४ इन भेदोंसे नाटय चार प्रकारका होता है। इन सबका वर्णन भरतादि नाट्यग्रन्थोंसे जान लेना चाहिये।
"चउबिहे गेए” इत्यादि--गेय-गाने के योग्य जो होता है वह गेय है गेयमें-गाने) स्वरका सञ्चार आदि होताहै, वह गेय उरिक्ष तक १ पत्रक २ मन्दक ३ और रोविन्दयके भेदसे चार प्रकारका है इनमें रोविन्दय यह देशीय शब्द है गेयके आठ गुण ये हैं--
“ चउबिहे नट्टे" नाटय २ २नां Bei छे नटनी साथै समय ધરાવનારાં નૃત્ય, ગીત, વાદ્ય અને કર ચરણ આદિની વિશિષ્ટ ચેષ્ટાઓને અહીં નાટયપદથી ગ્રહણ કરવામાં આવેલ છે. તે નાટયના ચાર પ્રકારે નીચે प्रमाणे छे–(१) अयित, (२) विलित, (3) मा२मट भने मसेस. मा ચારે દેનું વર્ણન ભરતાદિ નાટયગ્રન્થમાંથી વાંચી લેવું.
"चउठिवहे गेए" त्याह-गेय (गीत) या२ मारना डाय छे. ગાવાને ચગ્ય જે હોય છે તેને ગેય કહે છે. ગેયમાં-ગીત ગાવામાં સ્વરને સંચાર આદિ થાય છે. તેને નીચે પ્રમાણે ચાર પ્રકાર કહ્યા છે-(૧) ઉક્ષિપ્તક (२) ५२४, (3) म अने (४) विन्डय. तमा ‘विन्य' मा आमही. शप छ. गेयना मा शुष्प नीचे प्रमाण ४i छ. " पुण्णं रत्तं च अलंकिअंच" ઈત્યાદિ. આ શ્લેકેને ભાવાર્થ નીચે પ્રમાણે છે.
श्री.स्थानांगसत्र:03
