________________
ર
स्थानाङ्गसूत्रे
यान् जीवान् अविनाशयिता - अवियोजयिता भवति १, जिह्वामयेन दुःखेन असंयोजयिता भवतीत्यर्थः |२| स्पर्शमयात् सौख्यादव्यपरोपयिता भवति ३, स्पर्शमयेन दुःखेना संयोजयिता भवति ४ इति चतुर्विधः संयमः । द्वीन्द्रियान् जीवान् समारभमाणस्य चतुर्विधोऽसंयमो यथा - जिहामयात् सौख्याद् व्यपरोपयिता भवति १ जिहामयेन दुःखेन संयोजयिता भवति २, स्पर्शमयात् सौख्याद् व्यपरोपयिता भवति ३, स्पर्शमयेन दुःखेन संयोजयिता भवति ४ । सू० ३२ || वंचित नहीं करता है। यदि वह ऐसा करता है, तो वह उनकी विराधना करता है । तथा - जिहामय दुःखसे वह उनका असंयोजयिता होता है २। इसी तरहसे वह उनके स्पर्शन इन्द्रियके सुखका अवियोग करनेवाला होता है ३ और स्पर्शन इन्द्रियके दुःख से वह उनके संयुक्त करानेवाला नहीं होता है ४ । इस प्रकार वह उनके स्पर्शन और रसना इन्द्रियके सुखका अविध्वंसक होने से इनके दुःखका संयोजक नहीं होने से संयमका पात्र बनता है, और जब वह हीन्द्रिय जीवोंकी विराधना करता है, तब वह चतुर्विध असंयमका पात्र होता है - वह जब उनकी जिहाके सुखका व्यपरोपण करनेवाला होता है, १ जिहाके दुःख से उन्हें संयोजित करता है, २ स्पर्शके सुखसे उन्हें व्यपरोपित करता है एवं स्पर्शनेन्द्रियको दुःख पहुंचे ऐसा कार्य जब वह करता है, तो इस प्रकारकी उनके प्रति की गई प्रवृत्ति से वह उनका विराधक होनेसे चार એથી ઊલ્ટુ તેમને આ પ્રકારના સુખથી વંચિત કરનાર જીવ તેમને વિરાધક ગણાય છે. (૨) તે જિવાના દુઃખથી તેમને સચેાજીત કરતા નથી એટલે કે તેમને જિવાથી રહિત કરીને દુઃખી કરતા નથી. (૩) તે તેમના સ્પર્શે - ન્દ્રિયના સુખના અવિચાગ કરનારો હાય છે એટલે કે તેમને સ્પર્શેન્દ્રિયજન્ય સુખથી વંચિત કરનારા હાતા નથી. (૪) તે તેમને સ્પર્શેન્દ્રિયના દુઃખથી યુક્ત કરનારા પણ હાતા નથી. આ પ્રકારે તે તેમના સ્પર્શેન્દ્રિય અને રસનેન્દ્રિયજન્ય સુખને અવિધ્વંસક હાવાથી તેમના દુઃખના સ'ચેાજક નહી' ડાવાથી સંયમી ગણવાને ચાગ્ય અને છે.
દ્વીન્દ્રિય જીવાની વિરાધના કરનારા જીવ ચાર પ્રકારના અસંયમ સેવે છે—(૧) તે તેમની જિહ્વા સંબધી સુખથી તેમને વાંચિત કરનારો હોય छे. (२) ते तेमने भिड्वाना दुःमयी संयोकत ( युक्त ) पुरे छे. (3) ते તેમને સ્પર્શ સ ંબંધી સુખથી 'ચિત કરનારા હોય છે. (૪) અને તેમને સ્પર્શે°ન્દ્રિય સ`બધી દુઃખથી સયેાજીત કરનારા હોય છે. આ ચાર પ્રકાર તેમની વિરાધના કરનારા જીવ ચાર પ્રકારના અસયમથી યુક્ત થવાને કારણે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૩
