________________
४००
स्थानाङ्गसूत्रे _ 'चत्तारि कुंभा इत्यादि-पुनः कुम्भाश्चत्वारः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-एकः कश्चित् कुम्भः पूर्ण: जलादिना भृत सन् प्रियार्थः-प्रियशब्दस्य भावप्रधाननिर्देशत्या. स्त्रियत्वमर्थः, तेन मियत्वार्थः-प्रीत्यर्थो भवति स्वर्णादिमयत्यपूर्णत्वसारसम्पन्न त्वादिति प्रथमः । १। तथा-एकः पूर्णाऽपिम्पूर्णः सन्नपदलः-कुत्सितमृत्तिकादिद्रव्यनिर्मितः, यद्वा-अवदला=अबदल्यते-चिर्दीयत इत्यवदलः-स्वल्प पक्वतया सोऽसारो भवतीति द्वितीयः २ । तथा-एकस्तुच्छः कुम्भः प्रियार्थ:प्रीत्यर्थो भवति कनकादिमयत्वेन सारत्वादिति तृतीयः ।३। तथा-एक स्तुच्छोऽपि अपदलो भवतीति चतुर्थः । ४ । __ " एयामेय चत्तारि पुरिसजाया" इत्यादि-एवमेव-कुम्भवदेव पुरुषजातानि चत्वारि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-एक:-कश्चित् पुरुषो धनश्रुतादिमिः पूर्णः सन्
पुनश्च-" चत्तारि कुंभा" इत्यादि-कुंभ चार प्रकार के होते हैं जैसे-कोई एक कुम्भ ऐसा होता है जो पूर्ण होता है जलादिसे भरा होता है और प्रियायें होता है यहां प्रिय शब्द भावप्रधान निर्देशवाला है इसलिये वह प्रियत्वार्थ स्वर्णादिमय होनेसे और सारसंपन्न होनेसे प्रीतिके लिये होता है १ कोई एक कुंभ ऐसा होता है जो पूर्ण हुआ भी अपदल होता है-खराब मिट्टी आदिका बना हुआ होता है यहाअबदल होता है-स्वल्प पका हुआ होनेसे असार होता है २ कोई एक कुम्भ ऐसा होता है जो तुच्छ होता हुआ भी प्रियार्थ प्रीत्यर्थ होता है क्योंकि ऐसा घट सुवर्ण आदिका बना होनेसे सारवाला होता है ३ तथा कोई एक घट ऐसा होताहै जो तुच्छ होताहै और अबदल होता है। ___ " एवामेव चत्तारि पुरिसजाया" इत्यादि-इसी तरहसे पुरुषजात
"चत्तारि कुभा " त्याह-मन मा प्रमाणे ॥२ ४२ ५५ ५ છે–(૧) કેઈ એક કુંભ પૂર્ણ (જલાદિથી ભરેલી હોય છે અને પ્રિયાર્થ ( પ્રીતિજનક) હોય છે. એટલે કે સુવર્ણ આદિથી નિર્મિત હોવાથી અને સારસંપન્ન હોવાથી પ્રિય લાગે તે હોય છે. અહીં “પ્રિય” શબ્દ ભાવપ્રધાન નિદેશવાળે છે. (૨) કેઈ એક કુંભ પૂર્ણ હોવા છતાં પણ અપદલ હોય છે–ખરાબ માટી આદિમાંથી બનેલા હોય છે, અથવા અબદલ હોય છે એટલે કે પૂરેપૂરો પાકેલે નહીં હોવાથી અસાર હોય છે. (૩) કોઈ એક કુંભ પૂર્ણ નહીં હોવાને કારણે તુચ્છ હોય છે, પણ સુવર્ણ આદિને બનાવેલ હેવાને કારણે સારયુક્ત હેવાથી પ્રીતિજનક હોય છે. (૪) કોઈ એક કુંભ તુચ્છ પણ હોય છે અને અપદલ અથવા અવદલ પણ હોય છે.
" एवामेव चत्तारि पुरिसजाया" त्यालि-मे ४ प्रभारी पुरुषाना ५॥
श्री. स्थानांग सूत्र :03
