________________
सुघा टीका स्था०४३०४ सू०२० संज्ञास्वरूपनिरूपणम
३७७ __ " चउहि ठाणेहिं " इत्यादि-चतुर्भिर्वक्ष्यमाणैः स्थानः कारणैः, आहार. संज्ञा समुत्पद्यते-जायते, तद्यथा - अयमकोष्ठतया-रिक्तोदरतयाऽऽहाराभिलाषो जायते १, तथा-क्षुद्वेदनीयस्य कर्मण उदयेन २, तथा-मत्या-आहारकथाश्रयणादिजनितया बुद्धया ३, तथा-तदर्थोपयोगेन सदाऽऽहारार्थचिन्ननेन । (२) ___ " चउहि ठाणेहिं भयसन्ना" इत्यादि-चतुर्भिक्ष्यमाणैः स्थानर्भयसंज्ञा समुत्पद्यते, तद्यथा-हीनसत्त्वतया-हीनं-न्यून सत्व-बलं यस्य स हीनसत्त्वस्तस्य. भायो हीनसत्त्वता तया=निर्बलतया १, तथा-भयवेदनीयस्य कर्मण उदयेन २, जीव परिणाम है वह भयसंज्ञाहै । वेदके उदयसे जनित जो मैथुनाभिलापारूप परिणामहै, वह मैथुनसंज्ञा है और चारित्र मोहनीयके उदयसे जनित जो परिग्रहाभिलाषा है वह परिग्रह संज्ञा है ४ (१) ___ " चउहिं ठाणेहिं" इत्यादि चार कारणोंसे आहार संज्ञा उत्पन्न होती है वे चार कारण ये हैं-पेट जय खाली हो जाताहै, तब आहाराभिलाषा होती है १ क्षुधावेदनीय कर्मका जब उदय होता है तब आहाराभिलाषा होती है २ आहारकथाके श्रयणसे जनित बुद्धिसे आहारा. भिलाषा उत्पन्न होती है ३ और सदा आहारार्थ चिन्त्वनसे आहारा. भिलाषा उत्पन्न होती है ४ (२) इसी तरहसे चार कारणों द्वारा भय. संज्ञा उत्पन्न होती है १ भय वेदनीय कर्मके उदयसे भयसंज्ञा होती है २ भयकी बात सुननेसे तथा भयङ्कर पदार्थों आदिके देखनेसे जनित જન્ય જે જીવપરિણામ છે તેનું નામ ભયસંજ્ઞા છે. વેદના ઉદયથી જન્ય જે મૈથુનાભિલાષા રૂપ પરિણામ છે તેનું નામ મિથુન સંજ્ઞા છે, અને ચારિત્ર મોહનીયના ઉદયથી જે પરિગ્રહાભિલાષા છે તેને પરિગ્રહ સંજ્ઞા કહે છે. ૧
___ " चउहि ठाणेहिं " त्या-नयना यार ४१२ ने सीधे माहार सहा ઉત્પન્ન થાય છે-(૧) જ્યારે પેટ ખાલી થઈ જાય છે ત્યારે આહારાભિલાષા ઉત્પન્ન થાય છે. (૨) સુધા વેદનીય કર્મને જ્યારે ઉદય થાય છે ત્યારે આહારા. ભિલાષા થાય છે. (૩) આહાર કથાનું શ્રવણ કરવાથી આહારાભિલાષા ઉત્પન્ન થાય છે. (૪) સદા આહાર વિષયક વિચાર કર્યા કરવાથી આહારાભિલાષા उत्पन्न याय . । २ ।
નીચેના ચાર કારણોથી ભયસંજ્ઞા ઉત્પન્ન થાય છે– (૧) બલાહીન હોવાથી લયસંજ્ઞા ઉત્પન્ન થાય છે (૨) ભયવેદનીય કર્મના ઉદયથી ભયસંજ્ઞા ઉત્પન્ન થાય છે. (૩) ભય લાગે એવી વાત સાંભળવાથી અને ભયંકર પદાર્થ આદિ
स्था-४८
श्री. स्थानांग सूत्र :03
