________________
___ स्थानाङ्गसूत्रे __ " चत्तासि पुरिसजाया" इत्यादि-स्पष्टम् , नवरम्-एकः पुरुषः आत्मनःस्वस्य चित्ते प्रीतिकं प्रवेशयति, किन्तु परस्य चित्ते प्रीतिकं नो प्रवेशपति, इति प्रथमो भङ्गः १। शेषभङ्गत्रयं पूर्वपद्बोध्यम् । मू० २।
पुनः सदृष्टान्तं पुरुषजातं निरूपयति___ मूलम्-चत्तारि रुक्खा पण्णत्ता, तं जहा--पत्तोवए १, पुप्फोवए २, फलोवए ३, छायोवए ४ । एवामेव चत्तारि पुरिस. जाया पण्णत्ता, तं जहा-पत्तोवगरुक्खसमाणे १, पुप्फोवगरुक्खसमाणे २,फलोवगरुक्खसमाणे ३, छायोवगरुक्खसमाणे ४ासू०३।
छाया-चत्वारो वृक्षाः प्रज्ञप्ताः, तयथा-पत्रोपगः १, पुष्पोपगः २, फलोपगः ३, छायोपगः ४। एवमेय चत्वारि पुरुषजातानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-पत्रोपगकोई एक परचित्त में अभीति स्थापित करूं निश्चय करके पूर्व विचार के अनुसार अप्रीति को ही परकीय चित्त में स्थापित करता है-४
"चत्तारि पुरिसजाया"-इत्यादि स्पष्ट हैं, इस में कहा गया है कि-कोई एक अपने ही चित्त को प्रसन्न रखता है परचित्त को नहीं-१ शेष भङ्ग त्रय पूर्व की तरह जानना चाहिये-॥ सू० २ ॥
" पुनः सूत्रकार सदृष्टान्त पुरुषजातकी प्ररूपणा करते हैं
" चत्तारि रुक्खा पण्णत्ता"-३ सूत्रार्थ-चार प्रकारके वृक्षकहे गयेहैं, जैसे कोई एक वृक्ष पत्रोपग होता है, १ कोई एक पुष्पोपग होता है, २ कोई एक फलोपग होता है, ३ પરચિત્તમાં અપ્રીતિ રથાપિત કરવાનો નિશ્ચય કરવા છતાં પણ પ્રીતિ જ સ્થાપિત કરે છે. (૪) કોઈ એક પુરુષ પરચિત્તમાં અપ્રીતિ સ્થાપિત કરવાનો વિચાર કરીને પૂર્વ ભાવ અનુસાર અપ્રીતિ જ સ્થાપિત કરે છે.
" चत्तारि पुरिसजाया " त्याहि. प्रारे ५५ पुरुषांना या प्रार કહ્યા છે. (૧) કોઈ એક પુરુષ પિતાના ચિત્તને જ પ્રસન્ન રાખે છે. અન્યના ચિત્તને પ્રસન્ન રાખતું નથી બાકીના ત્રણ પ્રકારે આગલા સૂત્રમાં કહ્યા પ્રમાણે सम सेवा. ॥ सू. २॥ વૃક્ષના છાન્ત દ્વારા સૂત્રકાર પુરુષના પ્રકારોની પ્રરૂપણું કરે છે–
"चत्तारि रुकूखा पण्णता" त्यादि-(सू. 3) સૂત્રાર્થ–વૃક્ષના ચાર પ્રકાર કહ્યા છે(૧) કોઈ વૃક્ષ પપગ (પત્રયુક્ત) હોય छ, (२) ५६ पु०पो५५ डाय छे. (3) वृक्ष. ५५ डाय छ,
श्री. स्थानांग सूत्र :03
