________________
सुघा टीका स्था.४ उ.३ २.२ पक्षिदृष्टान्तेन चतुर्विधपुरुषजातनिरूपणम् १३ पुरुषः आत्मनः परस्य च प्रीतिकं भोजनाऽऽच्छादनादिभिः करोति स्वार्थपरमाथपरायणत्वात् , इति तृतीयः ३॥ तथा-एकः पुरुषो न स्वस्थ प्रीतिकं करोति न च परस्य, स्वार्थपरमार्थरहितत्यादिति चतुर्थः ४। __ " चत्तारि पुरिसजाया " इत्यादि-स्पष्टम् , नवरम्-एकः पुरुषः प्री तकं
सम्बन्धि प्रेम परकोयचित्ते प्रवेशयामीत्येवं निश्चित्य पीतिकं परचित्ते प्रवेशयतिस्थापयति १, एकः पुरुषः प्रीतिकं प्रवेशयामीत्येचं निश्चित्याषि केनापि कारणेन पूर्वभायपरिवर्तनादप्रीतिकं परचित्ते प्रवेशयति १, एकः पुरुषोऽप्रीतिकं परचित्ते प्रवेशयामीत्येवं निश्चित्यापि प्रीतिकं प्रवेशयति ३॥ एकः पुरुषस्तु अप्रीतिकं परचित्ते प्रवेशयामीत्येवमप्रीतिकं परचित्ते प्रवेशयति द्वेषयतीतिभावः ४।। कोई एक उभय था. स्वार्थ-और परमार्थ परायणतासे अपने और पर दोनों को भोजन वस्त्रादि से आनन्द सम्पन्न बनाये रखता है-३ कोई एक स्वार्थ और-परमार्थ वश्चित होने के कारण भोजन वस्त्रादि द्वारा अपने आपको-और-औरों को भी आनन्द युक्त करने कराने से वश्चित रखता है-४ " चत्तारि पुरिसजाया"-इत्यादि स्एष्ट है, इस में-यह समझाया गया है कि कोई एक स्वसम्बन्धित स्नेह को परकीयचित्त में प्रवेश कराऊं" निश्चित करके परचित्त में स्थापित करता है-१ कोई एक पुरुष अपना स्नेह " परचित्त में स्थापित करूं " निश्चय करके भी किसी कारण से पूर्व भाव परिवर्तन हो जाने पर परचित्तमें अमीति को ही स्थापित करता है-२ कोई एक " अप्रीति को ही स्थापित करूं" निश्चय करके फिर भी वह प्रीति को ही परचित्त में स्थापित करता है-३ ગુતાને કારણે પોતે પણ સુંદર ભજન, વસ્ત્રાદિથી આનંદ માને છે અને બીજાને પણ ભજન, વસ્ત્રાદિ આપીને આનંદ કરાવે છે. (૪) કેઈ એક પુરુષ સ્વાર્થ અને પરમાર્થથી રહિત હોવાને કારણે પિતાને પણ ભેજન આદિ દ્વારા આનંદ કરાવતું નથી અને અન્યને પણ એ રીતે આનંદિત કરતું નથી.
"चत्तारि पुरिसजाया" त्याहि ॥ सूत्रमा २ ५४॥२ना पुरुष हा છે. (૧) કોઈ એક પુરુષ “ અન્યના ચિત્તમાં મારા પ્રત્યે સનેહ સ્થાપિત કરાવું” આ પ્રકારને નિશ્ચય કરીને અન્યના ચિત્તમાં પોતાના પ્રત્યે સનેહ સ્થાપિત કરી દે છે. (૨) કોઈ એક પુરુષ પરચિત્તમાં પોતાના પ્રત્યે નેહ સ્થાપિત કરવાનો નિશ્ચય કરવા છતાં પણ કોઈ કારણે પૂર્વ ભાવમાં પરિવર્તન થઈ જવાથી પરચિત્તમાં અપ્રીતિ જ સ્થાપિત કરે છે. (૩) કોઈ એક પુરુષ
श्री. स्थानांग सूत्र :03
