________________
स्थानाङ्गसूत्रे
स्थिरतरदाहत्वात् २, तथा - शीतलः - शीतः, शीत वेदनाजनकत्वात् ३, तथाहिमशीतलः - हिमपच्छीतः, अत्यन्तशोतवेदनाजनकत्वात्, अयमाहारक्रमः क्रमशोघोवर्तिनां नारकाणां बोध्य इति । सू० २ ।
आहाराधिकारात् तिर्यग्मनुष्प देवानामाहारनिरूपणार्थ सूत्रत्रयमाह - मूलम् - तिरिक्खजोणियाणं चडव्विहे आहारे पण्णत्ते, तं जहाकंको मे १ बिलोयमे २, पाणमंसोत्रमे ३, पुत्तमं सोमे ४ (१) मनुस्साणं चउठिहे आहारे पण्णत्ते, तं जहा - असणे जाव साइमे०, ( २ )
देवाणं चव्विहे आहारे पण्णत्ते, तं जहा - वन्नमंते १, गंधमंते २, रसमंते ३, फासमंते ४ । सू० ३ ॥
छाया - तिर्यग्योनिकानां चतुर्विध आहारः प्रज्ञप्तः, तद्यथा - कङ्कोपमः १, विलोपमः २, पाणमांसोपमः ३, पुत्रमांसोपमः ४३ ( १ )
मनुष्याणां चतुर्विध आहारः प्रज्ञप्तः, तद्यथा - अशनं यावत् स्वादिमम् ४ देवानां चतुर्विध आहारः प्रज्ञप्तः, तद्यथा-वर्णवान् १, गन्धवान् २, रसवान् ३, स्पर्शवान् ४ (३) ।। सू० ३ ॥
टीका - " तिरिक्खजोणियाणं " इत्यादि
तिर्यग्योनिकानां - पक्षिप्रभृतीनाम् आहारचतुर्विधः प्रज्ञप्तः तद्यथा- कङ्कोपमः - कङ्कः - पक्षिविशेषः तस्याऽऽहारः कङ्काऽऽहारः तेनोपमा यस्य स कङ्कोपमः = आहार शीतवेदनाका जनक होता है वह शीतल आहार है ३ और जो अत्यन्त शीतवेदनाका जनक होता है वह हिमशीतल आहार है ४ इस प्रकारका यह आहार क्रम क्रमशः अधोऽघोवर्ती नीचे रहनेवालेनारकों को होता है ऐसा जानना चाहिये ॥ सू०२ ॥
आहार के अधिकारको लेकर अब सूत्रकार तिर्यग मनुष्य और વેદનાના જનક હોય છે તેને શીતલ આહાર કહે છે, જે આહાર હિમ જેવી અત્યંત શીતવેદનાના જનક હાય તેને હિમશીતલ આહાર કહે છે. આહારના આ પ્રકારના ક્રમ અનુક્રમે વધુને વધુ અધેાવતી નારકાના નારકામાં સમજવા એટલે કે તે સૌથી નીચેની નરકમાં-સાતમી નરકમાં-હિમશીતલ આહાર समव ॥ सू. २ ॥
આહારનું નિરૂપણ ચાલી રહ્યું છે તેથી હવે સૂત્રકાર તિય ́ચ, મનુષ્ય
૯૬
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૩
,
