________________
૨૪
स्थानाजसो पडुप्पन्नविणासि' ति–प्रत्युपनविनाशीति प्रत्युत्पन्नस्य तत्काले एय जायमानस्य वस्तुनो विनाशो यत्र भवति वाच्यतया स प्रत्युत्पन्नविनाशी यथाकश्चिद् गुरुवस्तुविशेषे शिष्यस्याशक्तिमुपलभ्य दुष्करतपश्चरणविहारादौ नियोज्य शिष्यस्याशक्तिकारणं विनाशनीयमित्येवं प्रत्युपनविनाशनीयता साध. कत्वादस्य प्रत्युत्पन्नविनाशिज्ञातता भवति । अथवा आत्मा अकर्ता अमूर्त्तत्वादित्यनुमानेनात्मनोऽकर्तृत्वे साधिते अकर्तृत्वापत्तिलक्षणदोषस्य विनाशायोच्यते आत्मा कतैव भवति कथंचिन्मूतत्वात् , देवदत्तवदित्यनुमानेन नत्कालोत्पन्नेनात्मनोऽकर्तृत्वमपि नीयते इति भवति प्रत्युत्पन्नविनाशिताया ज्ञातमिति समाप्त सभेदमाहरणाभिध ज्ञातम् ॥ १॥ ___"पडुपनविणासित्ति" प्रत्युपन्नका (तत्काल में ही जायमान वस्तुका विनाश जहां पर याच्यरूप होता है वह प्रत्युपन्न विनाशी है जैस कोई गुरु वस्तु विशेष में शिष्यकी अशक्तिको जानकर उसे दुष्कर तपः श्वरण विहार आदिमें नियुक्त करता है इस विचारसे कि "शिष्यकी अशक्तिका कारण विनष्ट करना चाहिये " इस तरह प्रत्युपन्नकी विनाशनीयताका साधक होनेसे इसमें प्रत्युत्पन्नपिनाशिज्ञातता होती है अथवा-" आत्मा अमूर्त होनेसे अकर्ता है" इस अनुमानद्वारा आत्मामें अकर्तृत्व साध्य करके इस अकर्तृत्वापत्तिरूप दोषको विनाश करने के लिये जब ऐसा कहा जाता है कि आत्मा कश्चित् मूर्त होनेसे देवदत्तकी तरह कर्ताभी है, इस प्रकार इस तत्कालोत्पन्न अनुमानसे जो आत्माका अमूर्तत्व हटा दिया जाता है वह प्रत्युत्पन्न विनाशिताका ज्ञात है। इस प्रकारसे यहांतक आहरणके
पडुपनविणासित्ति ' प्रत्युप-नना-desiनयमान परतुना विनाश જ્યાં વાયરૂપ હોય છે તે દૃષ્ટાન્તને “પ્રત્યુત્પનવિનાશી” કહે છે જેમકે કઈ ગુરુ વસ્તુવિશેષમાં શિષ્યની અશક્તિને જાણીને તેને દુષ્કર તપશ્ચરણ, વિહાર આદિમાં પ્રયુક્ત કરે છે. આમ કરવા પાછળ તેમને એ ખ્યાલ હોય છે કે “ શિષ્યની અશક્તિનું કારણ મારે વિનષ્ટ કરવું જોઈએ ” આ પ્રકારે પ્રત્યુપન્ન વિનાશ કરવામાં સાધક હોવાથી તેમાં પ્રત્યુત્પન્ન વિનાશી शातता डाय छे.
भयथा--"मात्मा अभूत पाथी मत छ, " मा अनुमान द्वारा આત્મામાં અકર્તુત્વ સાધ્ય કરીને આ અકવાપત્તિ રૂપ દેષને વિનાશ કર. વાને માટે જ્યારે એવું કહેવામાં આવે કે “ આત્મા કદાચિત્ત (થોડા પ્રમાણમાં) મૂર્ત હોવાથી દેવદત્તની જેમ કર્તા જ છે. ”
આ પ્રકારના આ તત્કાલે ન્ન અનુમાન વડે આત્માનું અમૂર્તત્વ જે દૂર કરવામાં આવે છે તે પ્રત્યુત્પવિનાશિતાનું ઉદાહરણ છે. આ પ્રકારે અહીં
श्री. स्थानांग सूत्र :03
