________________
सुधाटीका स्था० ४ उ०३ सू०३३ हीसत्त्वादिचतुर्विघपुरुषजातनिरूपणम् १८३
अनेनैव प्रकारेण अधोलोक-तिर्यग्लोकयोशिरीराश्चत्वारश्चत्वारो भवन्ति, तत्प्रतिपादनायाऽऽह-" अहोलोगे णं" इत्यादि स्पष्टम् । ।। मु. ३२ ।।
पूर्व तिर्यग्लोकद्विशरीराश्चत्वार उक्ताः, साम्प्रतं तिर्यग्लोकाधिकारात्तदुद्भयं संयतादिपुरुषं भेदपदर्शनपुरस्सरं निरूपयितुमाह
मूलम्-चत्तारि पुरिसजाया पण्णत्ता, तं जहा-हिरिसत्ते १, हिरिमणसत्ते २, चलसत्ते ३, थिरसत्ते । ॥ सू० ३३ ॥
छाया-चत्वारि पुरुषजातानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-हीसत्त्वः १, हीमनः सत्त्वः २, चलसत्वः ३, स्थिरसत्त्वः ४। ॥ मु० ३३ ॥ इसी मायको लेकर प्रकटकी गई है प्रथम शरीर तो इनमें ये जिस शरीर में वर्तमान हैं वही है और द्वितीय शरीर इनके अनन्तर जन्ममें प्राप्त होनेवाला जो मनुष्य शरीर है उसकी अपेक्षासे कहा गया है। इसी प्रकारसे ये चार २ अधोलोकमें और तिर्यग्लोकमें भी दो दो शरीरवाले हैं ऐसा कथन कर लेना चाहिये ॥ सू. ३२ ॥
अव सूत्रकार तिर्यग्लोकके अधिकारसेही तिर्यग् लोकमें उत्पन्न हुए संयतादि पुरुष भेद प्रदर्शन पुरस्सर निरूपण करते हैं
'चत्तारि पुरिसजाया पण्णत्ता' इत्यादि सूत्र ३३ ॥
पुरुष जात चार कहे गये हैं जैसे-ही सत्यवाला-१ हीमनः सत्त्ववाला-२ चल सत्त्ववाला ३ और स्थिर सत्त्ववाला-४ । વર્તમાન ભવમાં જે શરીર વિદ્યમાન હોય છે તે શરીરને તેમનું પ્રથમ શરીર સમજવું અનન્તર ભવમાં મનુષ્ય શરીર તેમને પ્રાપ્ત થવાનું છે, તેને અહીં દ્વિતીય શરીર રૂપે પ્રકટ કરવામાં આવ્યું છે. આ પ્રકારે જ પૃથ્વીકાય આદિ ઉપર્યુક્ત ચાર પ્રકારના અલેક અને તિર્યશ્લેકમાં પણ બએ શરીર વાળા છે, એવું કથન સમજવું. સૂ ૩૨
તિર્યશ્કેકનો ઉપરના સૂત્રમાં ઉલ્લેખ થયો છે. તે સંબંધને અનુલક્ષીને તિય શ્લોકમાં ઉત્પન્ન થયેલા સંયતાદિ પુરુષના ભેદનું નિરૂપણ કરતાં સૂત્રકાર 3 छ :-" चत्तारि पुरिसजाया पण्णत्ता" त्याहि-सू. 33
પુરુષોના નીચે પ્રમાણે ચાર પ્રકાર પણ કહ્યા છે–(૧) હી સત્ત્વવાળ, (२) बीमनः सत्ययाणा, (3) A सत्यपाणी मने (४) स्थिर सत्ययाणी.
श्री. स्थानांग सूत्र :03
