________________
स्थानाङ्गसूत्रे उपाध्यायः-अध्यापक:-मूत्रादिदाता, प्रवर्ती-प्रवर्तयति आचार्योपदिप्टेषु तपो वैयावृत्त्यादिकार्येषु साधूनिति प्रवर्ती-प्रवर्तकः । उक्तं च" तवनियमपिणयगुणनिहि पबत्तया नाणदंसणचरित्ते ।
संगहुपग्गहकुसला पात्ति एयारिसा हुंति ॥ १॥" छाया-'तपो नियमविनयगुणनिधयः प्रवर्तका ज्ञानदर्शनचारित्रेषु ।
सङ्ग्रहोपग्रहकुशलाः प्रवर्तिन एतादृशा भवन्ति ॥१॥ इति । स्थविर:-प्रतिप्रवर्तितान् संयमयोगेषु सीदतः साधून ज्ञानादिष्वैहिकाऽऽ. मुष्मिकापायदर्शनतः स्थिरीकरोतीति तथा, गणी-गणः-कतिपयसाधुसमुदायः सोऽस्त्यस्येति गणी, गणधरः-य आचार्यसदृशो गुर्वादेशात्साधुगणं गृहीत्या पृथग विहरति सः, तथा गणावच्छेदका गगस्य आच्छेदो विभागोऽशोऽस्यास्तीति करता है और दूसरे साधुओंसे इनका पालन कराता है वह-आचार्य है। शिष्योंको जो सूत्रादिका अध्ययन कराता है वह उपाध्याय है, तथा-जो आचार्योपदिष्ट तप-वैधावृत्य-आदि कार्योंमें साधुओंको प्रवृत्ति कराताहै यह प्रवत्ती-प्रवर्तकहै । कहाभीहै-" तय नियम विणय गुणनिहि" इत्यादि प्रवर्ती द्वारा प्रवर्तित हुवे साघु जनोंको जो कि संयम योगोंमें ज्ञानादिकोंमें शिथिल हो रहे हों उन्हें इहलोक-परलोकके अपा. योंका दिग्दशन कराकर स्थिर करताहै वह स्थविरहै । कितनेक साधु समुदायका नाम गण है, यह गण जिसको है वह गणी है, जो आचार्यका जैसा हो एवं गुरुके आदेश से साधुगणको लेकर पृथक् विहार करता है वह-गणधर है। जिसके गणका विभाग-अंश होता है वह गणाકરે છે અને બીજા સાધુઓ પાસે તેનું પાલન પણ કરાવે છે તેમને આચાર્ય કહે છે.
શિષ્યને સૂત્રાદિનું અધ્યયન કરાવનારને ઉપાધ્યાય કહે છે.
આચાર્યોપદિષ્ટ તપ, વૈયાવૃત્ય, આદિ કાર્યોમાં સાધુઓને પ્રવૃત્ત કરાવનારને प्र५ता अथवा प्रपत' 3 छे. युं ५५ छ -“ तवनियमविणयगुणनिहि" ઈત્યાદિ. પ્રવર્તક દ્વારા તપ આદિમાં પ્રવર્તિત કરાયેલા જે સાધુઓ સંયમ રોગોમાં અને જ્ઞાનાદિકમાં શિથિલ થઈ રહ્યા હોય તેમને આલોક-પરલોકના અપાનું દિગ્દર્શન કરાવીને તપાદિમાં સ્થિર કરનારને સ્થવિર કહે છે. કેટલાક સાધુઓના સમુદાયનું નામ ગણુ છે. તે ગણુને જે અધિપતિ હોય તેને ગણ કહે છે. જે આચાર્યના જેવો જ હોય અને ગુરુના આદેશથી સાધુ
श्री. स्थानांग सूत्र :03
