________________
७१६
स्थानाङ्गसूत्रे
' उवसमणोकमे ' इत्यादि - उपशमनोपक्रमचतुर्विधः प्रज्ञप्तः, तद्यथाप्रकृत्युपशमनोपक्रमः १, स्थित्युपशमनोपक्रमः २, अनुभावोपशमनोपक्रमः ३, प्रदेशोपशमनोपक्रमः ४, इति । उपक्रमस्त्विह पुद्गलानां प्रकृतिस्थित्यनुभावप्रदेशरूपेण परिणमनसमर्थमात्मत्रीर्यमिति । “विष्परिणामणोवक्कमे " इत्यादि - विपरिणामनोपक्रपश्चतुर्विधः प्रज्ञप्तः, तद्यथा - प्रकृतिविपरिणामनोपक्रम इत्यादि । उपक्रम शब्दस्यार्थोऽनन्तरसूत्रोक्तवद् बोध्यः इति ।
।
णाम विशिष्ट कर्मप्रदेशोंका जो वेदन है, वह प्रदेशादीरणा है इस प्रदेशोदीरणा का जो उपक्रम है, वह प्रदेशोदीरणोपक्रम है। यहां पर भी उपक्रमको जीवका परिणामविशेष जो कषाय और योग है तद्रूप लेना चाहिये, या आरम्भाऽर्थवाला लेना चाहिये । " उवसमोवक्कमे " इत्यादि -
उपशमनोपक्रम चार प्रकारका कहा गयाहै, जैसे प्रकृत्योपशमनोपक्रम इत्यादि पुलोंको प्रकृति, स्थिति, अनुभाव और प्रदेश इन चार रूपसे परिणमन कराने में समर्थ जो आत्माका वीर्य है वह उपक्रम शब्द से यहां लिया गया है, आरम्भ अर्थवाला उपक्रम नहीं लिया गया है ।
" विष्परिणामणोवक्कमे " इत्यादि-विपरिणामनोपक्रम चार प्रकारका कहा गया है, जैसे- प्रकृति विपरिणामनोपक्रम इत्यादि. यहां परभी उपक्रम शब्दका अर्थ पूर्व सूत्र जैसाही जानना चाहिये + अन्य अर्थ नहीं । " चउव्विहे अप्पाबहुए " इत्यादि. अल्प और बहुका जो भाव ઉપક્રમ છે, તેને પ્રદેશે દીરાપક્રમ કહે છે. અહીં પણ ઉપક્રમને કષાય અને ચેાગરૂપ જીવના પરિણામ વિશેષરૂપ સમજવા જોઇએ, અથવા આરભ અ વાળા સમજવા જોઈએ.
" उवसमोवक्कमे " इत्याहि-उपशमनाय यार प्रहारनो उद्यो छे. જેમકે પ્રકૃત્યેાપશમનેાપક્રમ આદિ ચાર પ્રકાર અહીં સમજવા, પુત્તુ' પ્રકૃતિ સ્થિતિ, અનુભાવ અને પ્રદેશ, આ ચાર રૂપે પરિણમન કરાવવાને સમ એવું જે આત્મીય છે, તે અહીં ઉપક્રમ શબ્દથી ગૃહીન થયું છે. આરંભ અથવાળા ઉપક્રમ અહીં ગ્રહણ થયેલ નથી.
“विष्परिणामणोवक्कमे” इत्यादि विपरिथामनापमना नीचे प्रमाणे शार પ્રકાર કહ્યા છે—પ્રકૃતિ વિપરિણામનાપક્રમ આદિ ચાર પૂર્વોક્ત પ્રકાશ અહીં ગ્રહેણુ કરવા. અહીં પણ ઉપક્રમ શબ્દનેા અર્થ પૂર્વસૂત્રમાં કહ્યાનુસાર સમજવે. અન્ય અથ અહીં ગ્રહણ કરવા જોઇએ નહીં.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
