________________
सुघाटीका स्था० ४ उ०२ सू० ५४ सेनादृष्टान्तेन पुरुषप्रकार प्ररूपणम् ६७९
एवमेव सेनावदेव पुरुषजातानि चत्वारि प्रतानि तद्यथा - एकः - कश्चित् पुरुषः जेता- परीषदाणामिन्द्रियनोइन्द्रियाणां वा जयशीलो भवति, किन्तु नो पराजेता- परीषदादिना नो पराजितो भवति, श्री महावीरमभुवत् १, एक:अपरः पुरुषः पराजेता - परीषदादिना पराजितो भवति, किन्तु नो जेता नो परीहादिजयशीलो भवति कण्डरीकवत् २ |
तृतीयः पुरुषः कदाचिज्जेता- परीपहादिजयनशीलः कदाचित स्वकर्मवशात पराजेता- परीषदादिना पराजितो भवति, शैलकराजर्षिवत् | ३ |
चतुर्थः पुरुषस्तु नो जेता नो पराजेता नो परीषहादीनां जेता भवति, नाषि च परीषहादिना पराजितो भवति - अनुत्पन्नपरीषहादिरित्यर्थः ४, |३|
इसी तरह पुरुषजात चार कहे गये हैं उसका स्पष्टीकरण यों हैंजैसे कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो परीषहों को अथवा - इन्द्रियों को जीतता है लेकिन उससे स्वयं नहीं जीता जाता है उदाहरण प्रभु महावीरस्वामी १ कोई एक ऐसा होता है जो परीषह आदिसे स्वयं पराजित हो जाता है लेकिन उनको नहीं जीत पाता है २ उदाहरण में कण्डरीक जिनका वर्णन ज्ञातासूत्र में हैं। कोई ऐसा होता है जो कदाचित् परीषद आदिकों को जीत लेता है । कदाचित् - परीषह आदि द्वारा स्वयं जीत लिया जाता है ३ । उदाहरण शैलकराजर्षि जिनका वर्णन ज्ञातासूत्र में हैं। चौथा कोई एक ऐसा होता है जो - परीषह आदिको न जीतता है न उनके द्वारा जीता जाता है : । चत्तारि सेणाओ " એ જ પ્રમાણે જે ચાર પુરુષ પ્રકાર કહ્યા છે તેનું સ્પષ્ટીકરણ આ પ્રમાણે છે—(૧) કાઈ એક પુરુષ એવા હોય છે કે જે પરીષહેાને તથા ઇન્દ્રિયાને જીતનારી હાય છે, પણ પાતે તેમના દ્વારા પરાજિત થતા નથી. જેમકે મહાવીર પ્રભુ.
GS
(૨) કાઈ પુરુષ એવા હાય છે કે જે પરીષહ આદિ દ્વારા પરાજિત થાય છે, પણ પાતે તેમનાપર વિજય પ્રાપ્ત કરતા નથી. દાખલા તરીકે ક'ડરીકર કે જેમનુ વર્ણન જ્ઞાતા સૂત્ર.
(૩) કાઈ પુરુષ એવા હાય છે કે કાઇ કાઇવાર પરીષહાર્દિકને જીતી લે છે અને કેઈ કેાઈવાર પરીષદ્ધાદિ કા દ્વારા પેતે જ પરાજિત પણ થતા होय, मशैल राषि
(૪) કાઇ એક પુરુષ એવા હાય છે કે જે પરિષહાર્દિકાને જીતતા પણ નથી અને પરીષહાદિકા દ્વારા તાતા પણ નથી.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
