________________
स्थानाङ्गो
अथ मृगलक्षणम् ३" तनुओ" इत्यादि-तनुकः-तनुः-कृशः स एव तनुकः, तनुकग्रीवःकृशकण्ठः, तनुकत्वक-कृशचर्मा, तनुकदन्तनखवाल:-कृशदशननखकेशः, भीरु:भयशीलः, स्वभावतः भयहेतुवशात् स्तब्धकर्णकरणादिलक्षणयुक्तो भीत एवं तत्र-कष्टविचारणादौ उद्विग्नः-उद्वेगवान् त्रासी-त्रसनस्वभावः, यो गजः स मृगःमृगपदवाच्यो भवति । ३।।
इति मृगलक्षणम् ३
अथ सङ्कीर्णलक्षणम् ४" एएसि" इत्यादि-यस्तु एतेषां-भद्र-मन्द-मृगरूपाणां हस्तिनां स्तोकं स्तोक-स्वल्पं स्वल्पं भद्रत्वादिगुणं हरति-धारयति, तथा रूपेण-शरीराऽऽकृत्या
मृग लक्षण-" तनुको "-इत्यादि. जो शरीरसे पतला होताहै, कण्ठ जिसका कृश होता है. चमडा जिसका पतला होता है, दांत, नख, केश भी जिसके कृश-पतले होते हैं. स्वभावतः जो भीरु-डरपोक होता है. वस्त-भय के कारणों से जो जल्दी डर जाता है, अर्थात्जिसके कान स्तब्ध स्थिर हो जाते हैं जो-अपने कानों को स्तब्ध स्थिर करने रूप लक्षणों से युक्त होता है. कष्ट विचारणा आदि में उद्वेगवाला बन जाता है तथा-त्रासी त्रसन स्वभाव वाला होता है. ऐसा वह गज मृगपद वाच्य होता है-३ । सङ्कीर्ण लक्षण “ एएसि"इत्यादि. जिस हाथी में भद्र-मन्द और मृग हाथी के थोडे-२ लक्षण मिलते हैं, अर्थात्-जो भद्रादि हाथियों के भद्रत्वादि गुणों को थोडे એવા, જેનાં નખ, દાંત અને વાળ સ્થૂલ હેય એ, અને સિંહના સમાન ત–૨ક્તવાળી આંખવાળો જે હાથી હોય છે તેને “મન્દગજ' કહે છે.
भृग नक्ष-"तनुको"-प्रत्याहिरन शरी२ पातपुडाय छ, रेनाश હોય છે, જેની ત્વચા પાતળી હોય છે, જેનાં દાંત, નખ અને વાળ પાતળા (३२) य छ, २ मा भीरु ( २।४) डाय छ, त्रस्त-मयने रणे જે જલદી ડરી જાય છે-એટલે કે ભયને કારણે જેના કાન સ્તબ્ધ (સ્થિર) થઈ જાય છે, જે પિતાના કાનેને સ્તબ્ધ સ્થિર કરવાના લક્ષણોથી યુક્ત હોય છે, જે કષ્ટ વિચારણુ આદિમાં ઉગયુક્ત થઈ જાય છે તથા જે ત્રાસી (વ્યસન ગુણથી યુક્ત) હોય છે એવા હાથીને મૃગગજ (મૃગ સમાન ગજ) કહે છે.
सही सक्ष-" एएसिं" त्यादि-२ डाथीमा मद्र, भन् भने મૃગગજના થોડાં થોડાં લક્ષણોને સદ્ભાવ હોય છે, એટલે કે જે ભદ્રાદિ હાથીઓના મન્દત આદિ ગુણોને થોડા થોડા પ્રમાણમાં ધારણ કરનારે હોય
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
