________________
सुधा टीका स्था०४३०१ सू० ३० क्षयपरिणामक्रम निरूपणम्
५५७
भवति, तद्यथा-वेदनीयम् - वेद्यते यत्तत्तथा १, आयुष्कम् २, नाम-परं प्रति पदार्थबोधनाय संज्ञा, तच्च कार्ये, तस्य कारणं कर्मेति कार्य-कारणयोरभेदोपचारानामापि कर्म ३, तथा - ' गोत्रम् " इक्ष्वाकुसम्बन्ध्यादिकुलं, तच्च कार्य, तस्य कारणं कर्मेति कार्य-कारणयोरत्राप्यभेदोपचाराद् गोत्रं कर्म भवति |४| २ |
" प्रथमसमयसिद्धस्ये " - स्यादि - प्रथमसमयसिद्धस्य युगपत् चत्वारि पूर्वी तानि कर्माणि क्षीयन्ते क्षयं यान्ति, यस्मिन् समये सिद्धता भवति तस्मिन्नेव समये कर्मक्षयोऽपि भवतीति सिद्धत्व - कर्मक्षययोयौगपद्यसम्भवादिति | ३ | सू० ३० ।
चार कम शोंका वेदन करता है । अनुभव करता है, जैसे- वेदनीय आदि जो वेदन किया जाता है, वह वेदनीय है । अर्थात्जिससे जीवोंको सुख-दुःखका अनुभव होता है वह कर्म वेदनीय कर्म है । जिससे भव धारण होता है वह आयुष्क है। दूसरोंको पदार्थ समझाने के लिये जो संज्ञा की जाती है वह नाम कर्म है। यहां नामको कर्म कहा है, कार्य कारणमें अभेदके उपचार से हैं, तात्पर्य ऐसा है कि विशिष्ट गति-जाति आदिकी प्राप्ति जिससे जीवको होती है वह नामकर्म है। इक्ष्वाकु सम्बधी आदि जो कुल हैं, ये कुल जिसके कार्य हैं इसका जो कारण कर्म है वह कार्यकारणमें अभेद उपचार से कहा है। ४ - २ । प्रथमसमपसिद्धस्य - इत्यादि । प्रथम समय सिद्धके ( एक ) साथ चार पूर्वोक्त कर्म नष्ट होते हैं, ऐसा कहने का तात्पर्य है । जिस कुभशानुं वेहन अरे छे -- ( १ ) वेहनीय, (२) आयुष्ङ, (3) नाम भने (४) गोत्र જેનાથી જીવાને સુખદુઃખનેા અનુભવ થાય છે તે કમનું નામ વેદનીય ક છે, જે કર્મને લીધે ભવધારણ કરવા પડે છે તે કમને આયુષ્ક કમ કહે છે. અન્યને કાઇ પદાર્થ સમજાવવા નિમિત્તે જે સજ્ઞા કરાય છે તેનુ નામ નામ. કમ છે. અહીં કા કારણમાં અભેપચારની અપેક્ષાએ નામને કમ કહ્યું છે, એટલે કે વિશિષ્ટ ગતિ-જાતિ આદિની પ્રાપ્તિ જેના દ્વારા જીવને થાય છે, તે કને નામ કમ કહે છે. ઇક્ષ્વાકુ આદિ કુળની પ્રાપ્તિ થવાના કારણભૂત જે કમ છે તેને ગાત્ર કમ કહે છે. કાય કારણમાં અભેદ્દેપચારની અપેક્ષાએ અહીં તેને ગાત્રકમ રૂપે પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે.
प्रथमसमयसिद्धस्स ” धत्याहि
પ્રથમ સમય સિદ્ધના ઉપયુક્ત ચાર કર્માંશા એક સાથે નષ્ટ થાય છે, એટલે કે જે સમયે સિદ્ધત્વની પ્રાપ્તિ થાય છે એ જ સમયે કમ ક્ષય પણ
66
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
