________________
सुधा टीका स्था० ४ उ० १ ९० ९ कालस्वरूपनिरूपणम् यथाऽऽयुष्कनि त्तिकालः, यद्वा-यथाऽऽयुषो निर्वृत्तिस्तथा यः कालो नारकादिभवेऽस्थानं स यथाऽऽयुष्कनिर्वृत्तिकालः, आयुष्कर्मानुभवविशिष्टः, सकलसंसारि जीवानां वर्तनादिरूप इति, उक्तं च“आउयमेतविसिहो स एवं जीवाण वत्तणादिमओ।
भन्नइ अहाउकालो वत्तइ जो जचिरं जेणं ।१।" इति, छाया- आयुर्मात्रविशिष्टः स एव जीवानां वर्तनादिमयः ।
भण्यते यथाऽऽयुष्कालो वर्तते यो यच्चिरं येन ।१।" इति, तथा-" मरणकालः "-मरणस्य-मृत्योः कालः-समयो मरणकालः, यद्वामरणविशिष्टः कालो मरणकालः । अथवा-मरणमेव कालो मरणकाला, मरणपयित्वादिति, उक्तं च"कालोत्ति मयं मरणं जहेह मरणं गओत्ति कालगो।
तम्हा स कालकालो जो जस्स गओ मरणकालो ।।" छाया-"काल इति मतं मरणं यथेह मरणं गत इति कालगतः ।
तस्मात् स कालकालो यो यस्य गतो मरणकालः ।१।" इति, यथायुष्क निर्वृतिकाल है । अथवा-जितनी जहांकी आयुका बन्ध जिस जीवको हुवा है उसीके प्रमाणमें उन नारकादि भवोंमें जीवोंका जो वहाँ अवस्थान है वह यथायुष्क निर्वृतिकाल है। तात्पर्य इस कथनका यह है कि जितनी जीस जीवने जिस पर्यायकी आयुका बन्ध किया है उस जीवका उतने समय तक उस पर्यायमें बने रहना यही यथायुष्क निवृत्तिकाल है। कहाभी है-" आउयमेतविसिहो' इत्यादि । " मरणकाल ''-मृत्युका जो काल है वह मरणकाल है । अथवा मरण. रूप जो काल है वह मरणकाल है । कहाभी है-" कालोत्ति मयंमरणं" જે સ્થિતિ છે, તેને યથાયુષ્ક નિર્વત્તિકાળ કહે છે. અથવા-જે જીવે જે ગતિના જેટલા આયુને બંધ કર્યો હોય તેટલા પ્રમાણમાં તે નારકાદિ ગતિમાં જીવનું જે અવસ્થાન થાય છે તે અવસ્થાન કાળને (તે ભવસંબંધી આયુસ્થિતિને) યથાયુષ્ક નિવૃત્તિકાળ કહે છે. આ કથનનું તાત્પર્ય નીચે પ્રમાણે છે-- જીવે જે પર્યાયના જેટલા આયુને બંધ કર્યો હોય, તે પર્યાયમાં એટલા સમય સુધી જીવને જે રહેવું પડે છે, તેનું નામ જ યથાયુષ્ક નિવૃત્તિકાળ છે. घु ५४ -" आउयमेत्तविसिट्ठो” त्यादि
મરણુકાળ” મૃત્યુને જે કાળ છે તેનું નામ મરણકાળ છે. અથવા મરણ–વિશિષ્ટ જે કાળ છે તે મરણકાળ છે. અથવા મરણરૂપ જે કાળ છે તે भ२९. छ. ५४ है-" कालो त्ति मयं मरण"त्यादि.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
