________________
सुघा टीका स्था० उ०१ सू०१६ फलदृष्टान्तेन पुरुषादिनिरूपणम् ४९१
एवमेव चत्वारि पुरुषजातानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-आमो नाम एकः आममधुरफलसमानः १, आमो नामैकः पश्चमधुरफलसमानः २, पक्वो नामैकः आममधुरफलसमानः ३, पक्यो नामैकः पक्वमधुरफलसमानः ४ । सू० १६ ॥
टीका-" चत्तारि फला" इत्यादि-चत्वारि चतुः संख्यानि, फलानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-आमम् अपक्वम् सत् आममधुरम्-आममिव किश्चिन्मधुरम् एकं-किश्चित्कलं भवति, ' नामे' ति चतुर्वपि भङ्गेषु वाक्यालङ्कारे १, तथाआमम् अपक्वं सत् पक्वमधुरम्=पक्वमिवात्यन्तं मधुरम् , एकं कश्चित् फलं भवति २, नथा-पक्-परिपाकप्राप्तं सत् आममधुरम् आममिव किञ्चिन्मधुरम् , एकं फलं भवति ३, तथा-पक्वं परिणतं सत् पक्वमधुर-पक्वमिवोत्कृष्टमधुरमेकं फलं भवति।। जो पक जाने पर पके हुवे फल का जैसा उत्कृष्ट मधुर होता है ४ इसी प्रकार चार प्रकार के पुरुष कहे गये हैं, एक वह जो आम मधुर फल का समान होता है १ दूसरा वह जो पक्व मधुर फल का समान होता है-२ तीसरा वह जो पक जाने पर भी अपक्य आम फल के समान होता है ३ चौथा वह जो कि- पक्व हुवे पक्य फल का जैसा ही होता है ४ यहां-आम शब्द से अपक्व फल लिया गया है और-पक्व शब्द से पका हुया फल लिया गया है " नाम" पद सर्वत्र वाक्यालङ्कर में प्रयुक्त हुवा है। एक फल ऐसा होता है जो आम होता हुवा आम जैसा ही मधुर होता है, अर्थात्-किश्चित् मधुर होता है-१ एक फल ऐसा होता है जो आम होता हुवा भी पके हुवे फल जैसा अत्यन्त જેવું અત્યન્ત મધુર હોય એવું ફળ (૩) પાકું હોવા છતાં કેરીના જેવું સહેજ મધુર ફળ. (૪) પાકીને ઉત્કૃષ્ટ રૂપે મધુર થયેલું ફળ. એ જ પ્રમાણે પુરુષના પણ ચાર પ્રકાર કહ્યા છે–(૧) અપકર કેરીના જેવા (૨) અપકવ હોવા છતાં પકવ મધુર ફળ સમાન, (૩) પકવ હોવા છતાં અપકવ ફળ સમાન અને (૪) ५४५ २४२ ५४५ समान मधुर. २मा सूत्रमा “ आम"-"श" ॥ ५४
॥ ॥' हीत 'थये छ. ' ५४५' ५४थी पालुं ३॥ गृहीत थयेस छे. હવે ફળના ચાર પ્રકારનું સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે છે–
(૧) કેઈ ફળ એવું હોય છે કે તે જ્યારે અપકવ (કાચું) હોય છે ત્યારે આમ (કેરી) જેવું જ મધુર હોય છે એટલે કે સહેજ મધુર હોય છે.
(૨) કોઈક ફળ એવું હોય છે કે જે અપકવ હોવા છતાં પણ પકવ ફળના જેવું અત્યંત મધુર હોય છે.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
