________________
सुधा टीका स्था० ४ उ. १सू० ११ समेद मोहविशेषभूत कषायनिरूपणम् ४६९ यदि सर्वथा अप्रतिष्ठितः स्यात्तदा " चतुष्प्रतिष्ठितः क्रोधः " इति प्रतिज्ञावाक्यमसङ्गतं स्यादिति । एकेन्द्रिय - विकलेन्द्रियाणां कोपस्याऽऽत्मादिप्रतिष्ठितत्वं पूर्वभवे क्रोधपरिणामपरिणतमरणेनोत्पन्नानामिति ।
' एवं रयाणं जाव वैमाणियाणं ' इति । एवम् अनेन प्रकारेण क्रोधादि चत्वारः कषाया नैरयिकादारभ्य वैमानिकपर्यन्तं विज्ञेया इति ।
" एवं जाव लोहे वैमाणियाणं " इति एवम् अनेन प्रकारेण यथा क्रोधवतुष्प्रतिष्ठित उक्तस्तथा मान माया लोभा अपि चतुष्प्रतिष्ठिताः, नारकादि वैमानिकपर्यन्तचतुर्विंशतिदण्डकेषु विज्ञेया: ।
"चतुष्प्रतिष्ठित क्रोधः " ऐसा यह कहना असंगत हो जाता है। एकेन्द्रिय और विकलेन्द्रिय जीवों के कोप में आत्मादि प्रतिष्ठितता उनको क्रोध परिणाम से परिणत हुवे मरण से उत्पन्न होने के कारण से जाननी चाहिये। इसी प्रकार से नैरधिक से लेकर यावत् वैमानिक तक के चतुर्विंशति २४ चोवीस दण्डकों में रहने वाले जीवों के क्रोध में भी चार कारण जानना चाहिये । तथा इन सब में क्रोधादि चार कषायों का सद्भाव जानना चाहिये ।
जिस प्रकार से क्रोध में चार कारण कहा है, उसी प्रकार से-" एवं जाव लोहे वेमाणियाणं " मान माया और लोभ में भी चतुष्प्रतिष्ठितता जाननी चाहिये। और यह चतुष्प्रतिष्ठिता नारकादि वैमानिक पर्यन्त चोवीस दण्डकोंमें रहनेवाले जीवों के मानादिक कथायों में है ऐसा समझना चाहिये ।
अप्रतिष्ठित उह्यो नथी. ले ते सर्वथा अप्रतिष्ठित होत तो " चतुष्प्रतिष्ठितः क्रोधः " मा उथन असंगत मनी लत खेडेन्द्रिय याने विपुलेन्द्रिय कामां ક્રોધની આત્મપ્રતિષ્ઠિતતા આદિના સદ્ભાવ ક્રોષપરિણામથી પરિણત થયેલા ભરણુથી ઉત્પન્ન થવાને કારણે સમજવા જોઇએ. એ જ પ્રમાણે નાકથી લઈને વૈમાનિક પન્તના ૨૪ દડકના જીવાનાં ક્રોધમાં પણ ચતુપ્રતિષ્ઠિતતા સમજવી જોઈએ અને તેએમાં ક્રોધાદિ ચાર કષાયાને સદૂભાવ સમજવા જોઈએ,
" एवं जाव लोहे वेमाणियाणं " हे प्रारे अधभां यतुष्प्रतिष्ठितता प्रस्ट કરવામાં આવી છે, એ જ પ્રમાણે માન, માયા અને લેલમાં પશુ ચતુપ્રતિ તતા સમજવી, અને નારકથી લઈને વૈમાનિક પન્તના જીવામાં માન, માયા અને લાલરૂપ કષાયેની અપેક્ષાએ પણ તે ચતુપ્રતિષ્ઠિતતાના સદ્દભાવ સમજવા
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
