________________
सुधा टीका स्था०४ उ० १ सू०९ ध्यानस्वरूपनिरूपणम्
४५७ "एस अणाई जीवो संसारो सागरोव्य दुत्तारो।
नारयतिरियनरामरभवेसु परीहिंडए जीयो ।१।" इति, छाया-" एष जीवोऽनादिः सागर इव संसारो दुरुत्तारः। नारक-तिर्यग-नरा-ऽमरभयेषु परिहिण्डते जीवः ।१।" इति,
इति शुक्लध्यानस्य प्रथमाऽनुपेक्षा। १॥ " विप्परिणामाणुप्पेहा" इति-परिणमनं -परिणामः = अवस्थाऽन्तरमाप्तिः, वि-विविधः अनेकप्रकारः परिणामो विपरिणामः, तस्यानुप्रेक्षा भावना विपरिणामानुप्रेक्षा पदार्थानां प्रतिक्षणविविधपरिणामाऽनुचिन्तनमित्यर्थः । यथा" सव्वट्ठाणाइं असासयाई इह चेव देवलोगे य ।
सुरअसुरनराईणं रिद्धिविसेसा सुहाइच ।१।" इति, छाया-" सर्वस्थानानि अशाश्वतानि इह चैव देवलोके च । सुरासुरनरादीनाम् ऋद्धिविशेषाः सुखानि च । १ । इति
इति द्वितीयाऽनुप्रेक्षा । २ ॥ तिता की जो अनुप्रेक्षा है वह अनन्तवृत्तितानुपेक्षा है। इसका तात्पर्य ऐसा है कि-जीव के भवभ्रमण का बार बार विचार करना यही अनन्तवृत्तिता, या-अनन्तवर्तिता अनुप्रेक्षा है। यथा-एस अणाई जीवो" इत्यादि यह जीव अनादि है और यह संसार दुस्तर सागर जैसा है यह जीय अनादिकाल से नारक तिर्यक-मनुष्य और देवगतियों में चक्कर लगाता है ऐसा विचार ही अनन्तवृत्तितानुप्रेक्षा है। ___ "विप्परिणामाणुप्पेहा" अचस्थान्तर प्राप्ति का नाम परिणाम है अनेक प्रकारके जो परिणाम हैं वे विपरिणामहैं इन विपरिणामोंके पदार्थों की विविध अवस्थाओं का जो कि प्रतिक्षण उनमें हो रही है बार बार विचार करना यह विपरिणामाऽनुप्रेक्षा है। जैसे-"सवठ्ठाणाइं" इत्यादि વિચાર કર્યા કરે એ જ અનંતવૃત્તિતા અથવા અનંતવર્તિતા અનુપ્રેક્ષા છે.
म "एस अणाई जीवो" त्यादि- 4 अनाहि छ, भने मा संसार દુસ્તર સાગર જેવો છે. આ જીવ અનાદિકાળથી નારક, તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવગતિમાં ભ્રમણ કર્યા કરે છે, આ પ્રકારના વિચારને જ અનંતવૃત્તિતા અનુ. પ્રેક્ષા કહે છે. આ પ્રમાણે અનુપ્રેક્ષાના પહેલા ભેદનું કથન કરીને હવે બીજા ले नि३५१ ४२पामा भाव छ-" विप्परिणामाणुप्पेहा" विपरियामानुप्रेक्षा
અવસ્થાન્તર પ્રાપ્તિનું નામ પરિણામ છે. અનેક પ્રકારનાં જે પરિણામ છે તેમનું નામ વિપરિણામ છે. આ વિપરિણામોની અપેક્ષાએ પદાર્થોની વિવિધ અવસ્થાઓન-(કે જે પ્રતિક્ષણ તે પદાર્થોમાં થઈ રહી હોય છે) વિચાર કરવો तेनुं नाम “ विपरियामा अनुप्रेक्षा" छ. म “ सव्वदाणाई" त्याहि
स ५८
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
