________________
४५२
---
४५२
स्थानाङ्गसूत्रे " अप्रतिपाति "-प्रतिपततीत्येवंशील प्रतिपाति, न प्रतिपात्यप्रतिपाति-प्रतिपतनस्वभावरहितमनुपरति स्वभावमित्यर्थः, चेति तथोक्तम् , उक्तं च
" तस्सेय से लेसीगयस्स सेलव्यनिप्पकंपस्स ।
वोच्छिन्नकिरियमप्पडिवाई झाणं परमसुकं ।१।" इति, छाया-" तस्यैव शैलेशीगतस्य शैलवन्निष्पकम्पस्य । व्युच्छिन्नक्रियमप्रतिपाति ध्यानं परमशुक्लम् ।१।" इति,
इति शुक्लध्यानस्य चतुर्थों भेदः। ४ । अस्मिंश्चान्तिमे शुक्लध्यानभेदद्वयेऽयं क्रमः-केवली किलान्तर्मुहूर्तभाविनि परमपदे भवोपग्राहि-वेदनीयाऽऽयुर्नामगोत्राख्येषु चतुर्यु कर्ममु समुद्घाततो निसर्गेण या समस्थितिकेषु सत्सु योगनिरोध करोति, तत्र च क्रमः" पज्जत्तमेत्तसन्निस्स जत्तियाइं जहन्नजोगिस्स ।
होति मणोदवाई तव्यावारी य जम्मेत्तो । १ । तदसंखगुणविहीणे समए समए निरुममाणो सो ।
मणसो सवनिरोहं कुणइ असंखेज्जसमएहि । २ । स्वभाव से रहित होता है । सो ही कहा है-" तस्सेव सेलेसी गयस्स" इत्यादि इस ध्यान का उदय होते ही सातावेदनीय कर्म का आस्त्रय रुक जाता है। और अन्त में शेष सब कर्म क्षीण हो जाने से मोक्ष प्राप्त हो जाता है। इस अन्तिम शुक्लध्यान द्वय में ऐसा क्रम है केवली भगवान् अन्तमुहूर्त भावी परमपद के होने पर भयोपग्राहि वेदनीय आयु नाम गोत्र इन चार कर्मों के समुद्धात से, अथवा,-निसर्ग से समस्थितिक हो जाने पर योगनिरोध करते हैं। वहां का क्रम इस प्रकार से है"पज्जत्तमेत्तसन्निस्स-" इत्यादि સમુચિછન્ન કિયાતિપાતિધ્યાન કહે છે આ દયાન પ્રતિપતનના સ્વભાવથી પણ રહિત હોય છે, તેથી તેને અપ્રતિપ્રાતિધ્યાન કહ્યું છે. એ જ વાત સૂત્રકારે " तस्सेव सेलेसीगयस्स" त्यादि सूत्रा3 द्वा२५४८ री छे.
આ ધ્યાનને ઉદય થતાની સાથે જ સાતવેદનીય કમેને આસ્રવ બંધ થઈ જાય છે, અને આખરે બાકીના સમસ્ત કર્મોને ક્ષય થઈ જવાથી મોક્ષ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે. આ છેલા બે શુકલધ્યાનમાં એવો કમ છે કે કેવલી ભગવાન અન્તર્મુહર્તા ભાવી પરમપદના સદુભાવમાં ભપગ્રાહિ-વેદનીય, આયુ, નામ અને ગેત્ર આ ચાર કર્મોનો સમુદ્દઘાત દ્વારા, અથવા નિસર્ગથી (નસર્ગિક રીતે) સમસ્થિતિક થઈ જાય ત્યારે યોગનિરોધ કરે છે. તે કમ આ પ્રમાણે छ-" पज्जनमेत्त सन्निस्स" त्याहि-शैल मेटले पत. पिण या
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
