________________
सुघा टीका स्था०४ उ०१ सू०३ प्रतिमापतिपन्नस्य कल्पनीय भाषादिकम् ३९३
छाया-प्रतिमाप्रतिपन्नस्य खलु अनागारस्य कल्पन्ते चतस्रो भाषा भाषि. तुम् , तद्यथा-याचनी १, प्रच्छनी २, अनुज्ञापनी ३, पृष्टस्य व्याकरणी ४॥ चत्वारि भाषाजातानि, प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-सत्यमेकं भाषाजाताम् १, द्वितीयं मृषा २, तृतीयं सत्यमृषा ३, चतुर्थमसत्यमृषा ४। (सू० ३) ।
टीका-" पडिमापडिवन्नस्स” इत्यादि-प्रतिमाः द्वादशविधा भिक्षुप्रतिमाः, ताः प्रतिपन्नस्य प्रतिमापतिपन्नस्य, अनगारस्य चतस्रः चतुःसंख्याः, भाषाः भाषितुं कल्पन्ते, तद्यथा-" याचनी "-याच्यते कल्पनीयवस्तु ययाइति याचनी १, " प्रच्छनी"-पृच्छयतेऽनयेति प्रच्छनी-मार्गादीनां प्रयोजनवशात् मूत्रार्थयोर्वा प्रश्नसाधनीभूता २, " अनुज्ञापनी " अनुज्ञाप्यते-योध्यतेऽन. अव सूत्रकार प्रतिमापन्न पुरुषके कल्पनीय भाषादिकका कथन करते हैं। ___“पडिमा पडिवनस्स णं अणगारस्स" इत्यादि-३
टीकार्थ-प्रतिमा प्रतिपन्न अनगारको ये चार प्रकारकी भाषाएं बोलना योग्य है, वे चार भाषाएं ये हैं याचनी १ प्रच्छनी २ अनुज्ञापनी ३ और पृष्ट व्याकरणी ४ । भाषा चार प्रकार की कही गई है, एक सत्यभाषा द्वितीया मृषाभाषा २ तीसरी सत्यमृषा ३ चौथी असत्यमृषा ४ । भिक्षु प्रतिमाएं १२ कही गई है, इन प्रतिमाओं को जो प्रतिपन्न है-पालन कर रहा है-ऐसे उस अनगार को चार भाषाएं बोलना कल्पित है। कल्पनीय वस्तु जिस भाषा के सहारे मांगी जा सके वह याचनी भाषा है। जिस भाषासे मार्गादिकों का, अथवा-प्रयोजनवश सूत्र, और अर्थ का पूछना होता है वह प्रच्छनी भाषा है। जिस भाषा के द्वारा अनु
પ્રતિમા પન્ન પુરુષે (સાધુએ) કેવી ભાષા બેલવી જોઈએ તે સૂત્રકાર ५४८ छ-" पडिमापडिबन्नस णं अणगारस्स" त्याह
પ્રતિમાપ્રતિપન્ન (પ્રતિમાઓની આરાધના કરતા) અણગારને માટે આ या२ लापामोरवा योग्य ही छ-(१) यायनी, (२) प्रश्छनी, (3) अनु. જ્ઞાપની અને (૪) પૃષ્ટ વ્યાકરણ. ભાષા ચાર પ્રકારની કહી છે–સત્ય ભાષા, (२) भूषा लाषा, (3) सत्य भृषा मने (४) असत्य भूषा.
ભિક્ષ પ્રતિમા ૧ર કહી છે. તે પ્રતિમાઓનું પાલન કરી રહ્યો હોય એવા અણગારને આ ચાર પ્રકારની ભાષા બોલવી કપે છે—ક૯૫નીય વસ્તુ જે ભાષાને સહારે માંગી શકાય છે, તે ભાષાને “યાચની ભાષા' કહે છે. જે ભાષાને સહારે માર્ગાદિ કેની પૃચ્છા કરવામાં આવે છે, અથવા પ્રજનવશ સૂત્ર અને અર્થ પૂછવામાં આવે છે, તે ભાષાને “પ્રચ્છની ભાષા' કહે છે.
स ५०
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨