________________
स्थानाङ्गसूत्रे __ छाया-तिस्रः शैक्षभूमयः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-उत्कृष्टा, मध्यमा, जघन्या । उत्कृष्टा पाण्मासिकी, मध्यमा चातुर्मासिकी, जयन्या सप्तरात्रिदिवा । तिस्रः स्थविरभूमयः प्रज्ञप्ताः तद्यथा-जातिस्थविरः, श्रुतस्थविरः, पर्यायस्थविरः । षष्टिवर्षजातः श्रमणो निर्ग्रन्थो जातिस्थविरः । स्थानाङ्गसमवायधरः खलु श्रमणो निग्रन्थः श्रुतस्थविरः। विंशतिवर्षपर्यायः खलु श्रमणो निग्रंन्यः पर्यायस्थविरः ॥मू० ३६॥
टीका-'तो' इत्यादि । तिस्रः शैक्षभूमयः सेधभूमयो वा । तत्र शिक्षाग्रहणासेवनारूपामधीत इति शैक्षः, यद्वा-' पिधू संराद्धौ ' इति वचनात् सेध्यते
शैक्षभूमियां तीन कही गई है-एक उत्कृष्ट शैक्षभूमि, दूसरी मध्यम शैक्षभूमि और तीसरी जघन्य शैक्षभूमि। उत्कृष्ट शैक्षभूमिका काल छह मासका है। मध्यम शैक्षभूमिका काल चार मासका है और जघन्य शैक्ष भूमि का काल सात रातदिनका है।
सत्रार्थ-स्थविर भूमियां भी तीन कही गई हैं-एक जातिस्थविरकी भूमि, दूसरी श्रुतस्थविर की भूमि और तीसरी पर्यायस्थविर की भूमि, जो ६० वर्ष की आयुवाला होता है वह जातिस्थविर है, स्थानांग और समवायांग श्रुत का जो धारक है वह श्रुतस्थविर है, और जो २० बीस वर्ष के प्रवज्याकाल से स्थविर है यह पर्यायस्थविर है।
टीकार्थ-शैक्षभूमियां अथवा सेधभूमियां जो तीन प्रकारकी कही गई है उनमें ग्रहणरूप अथवा आसेवनरूप शिक्षा का जो अध्ययन करता है वह शैक्ष है अथवा , पिधूनरोद्धौ” के अनुसार जो तैयार किया जाता
शैक्षामूभिन्। अy २नी ४ी छे-(1) पृष्ट शैक्षभूमि, (२) मध्यम શિક્ષભૂમિ અને (૩) જઘન્ય શૈક્ષભૂમિ. ઉત્કૃષ્ટ શૈક્ષભૂમિને કાળ છ માસને, મધ્યમ શૈક્ષભૂમિને કાળ ચાર માસનો અને જઘન્ય ક્ષભૂમિને કાળ સાત રાત્રિદિવસને હોય છે.
સૂત્રાર્થ–સ્થવિર ભૂમિએ પણ ત્રણ પ્રકારની કહી છે-(૧) જાતિ સ્થવિરની ભૂમિ, (૨) શ્રત સ્થવિરની ભૂમિ અને (૩' પર્યાય સ્થવિરની ભૂમિ. ૬૦ વર્ષની ઉમરના નિગ્રંથને જાતિસ્થવિર કહે છે, સ્થાનાંગ અને સમવાયાંગસૂત્રના ધારક નિગ્રંથને શ્રતવિર કહે છે અને જેણે પ્રવજ્યા ગ્રહણ કર્યાને ૨૦ વર્ષ થઈ ગયાં છે એવા સ્થવિરને પર્યાય સ્થવિર કહે છે.
ટકા શભ્રમિઓ અથવા સેધભૂમિએ જે ત્રણ પ્રકારની કહી છે તેમાં ગ્રહણ અથવા આસેવનરૂપ શિક્ષાનું જે અધ્યયન કરે છે તેને શૈક્ષ કહે છે. અથવા "षिधसराद्धौ" ना अनुसार २ तैयार ४२राय छे ते सेध छ. तनी
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
