________________
सुधा टीका स्था० ३ उ०४ सू० ९१ पृथिवीस्वरूपनिरूपणम् तद्रूपेण वलयेन २, तनुवातवलयेन, तनुवातः-तथाविधतनुपरिणामो बात एब, तद्रूपेण वलयेन वेष्टिता पृथिवी प्रज्ञप्तेति प्रक्रमः । आभ्यन्तरं धनोदधिवलयं, तत्परितः घनवातवलयं, तत्परितश्च तनवातवलयमिति भावः भवन्ति चात्र गाथा:" नवि अ फुसति अलोगं च उसंपि दिसासु सम्बपुढवीओ। संगहि या वलएहिं, विखंभं तेसि वोच्छामि ॥१॥ छच्चेव १ अद्धपंचमर जोयणसद्धं च होइ रयणाए । उदही१ घण२ तणुवाया३, जहासंखेण निविदा ॥२॥ ति भागो१ गाउयं चेव२, तिभागो गाउयस्स य ३॥
आइधुवे पक्खेवो, अहो अहो जाव सत्तमियं ॥३॥" छाया-नापि च स्पृशन्ति अलोकं, चतसृष्वपि दिक्षु सर्वाः पृथिव्यः ।
संगृहीता वलयैर्विष्कम्भं तेषां वक्ष्ये ॥ १॥
षट्चैव १ अर्धपञ्चमानि र योजन साधं च भवति रत्नायाम् । उदधि? घन२ तनुवाताः३, यथासंख्येन निर्दिष्टाः ॥ २ ॥
त्रिभागः१ ( योजनस्य ) गव्यूतं चैवर त्रिभागो गव्यूतस्य च ३। आदि ध्रुवे प्रक्षेपः, अधः अधः यावत् सप्तमिकाम् ॥३॥ इति ।
असां संक्षेपार्थ:-सर्वाः पृथिव्यः चतसृष्वपि दिक्षु अलोकं न स्पृशन्ति, सर्वा अपि वलयैः संगृहीताः-वेष्टिताः सन्ति, तेषां-घनोदधिधनवाततनुवाताना निचय-हिमशिला के जैसा धन जमा हुचा रहता है वह घनोदधि है, वही वलय के जैसा वलय वेष्टित है इसलिये-इसे घनोदधिवलय कहा है। घनवात बलय में तथाविध घनपरिणामोपेत बात रहता है तनुवात वलय में तथाविध तनुपरिणामोपेत बात रहता है अतः-घनोदधिरूप क्लय, घनवातरूप वलय से और तनुवातरूप वलय से वेष्टित प्रत्येक पृथिवी कही गई है। इनमें आभ्यन्तर घनोदधिवलय है, इसके बाद चारों और घनवात वलय है इसके बाद चारों और तनुवात वलय है। कहा भी है "नविअ फुसंति अलोग-" इत्यादि इन गाथाओं का संक्षिप्त अर्थ इस प्रकार से है-समस्त पृथिवियां चारों भी दिशाओं में अलोक ઘનોદધિ વલય કહેવામાં આવેલ છે. ઘનવાતવલયમાં તથાવિધ (તે પ્રકારનો) ઘન–પરિણામે પેત વાત રહે છે. તનુવાત વલયમાં તથાવિધ તન-પરિણામ પત વાત રહે છે, તેથી પ્રત્યેક પૃથ્વીને ઘનોદધિરૂપ વલય, ઘનવાતરૂપ વલય અને તનુવાતરૂપ વલયથી વેષ્ટિત કહી છે. આ ત્રણે વલમાં આવ્યન્તર ઘને દધિવલય છે, ત્યારબાદ ચારે તરફ ઘનવાત વલય છે અને ત્યારબાદ ચારે તરફ तनुपात सय छे ५५ छ -" नवि अफुसंति अलोगं" त्या:
- આ ગાથાઓને સંક્ષિપ્ત અર્થ આ પ્રમાણે છે–સમસ્ત પૃથ્વીઓ ચારે દિશાઓમાં અલેકને સ્પર્શ કરતી નથી, સમસ્ત પૃથ્વી વલથી
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
