________________
सुधा टीका स्था०३ उ०४ सू०७१ पाचनादिविषये योग्यायोग्यनिरूपणम् २५५ स्यात् । तानेवाह-अविनीतः-मूत्रार्थदायकस्य रत्नाधिकस्य वा वन्दनादिविनयविकलः तस्मैदत्ता विद्या न फलदा भवति । यत उक्तम्-"विणया हीज्जाविज्जा देइफलं इह परे य लोगम्मि ।
न फलंतऽविणयगहिया, सस्साणि व तोयहीणाई ॥ १॥ छाया-विनयाधीता विद्या ददाति फलमिह परस्मिंश्च लोके ।
न फलन्त्यविनयगृहीताः सस्यानीवतोयहीनानि ॥ १॥ विकृतिप्रतिबद्धः-दुग्धादिरसगृद्धः, अयं हि-वाचनाग्रहणेऽसमर्थो भवति । रसास्वादकदत्तचित्तत्वात् । अव्यवसितमाभृतः, अव्यवसितम्-अनुपशान्तं (उपहार) प्राभृतमिव प्राभृतं-नरकपालकौशलिकं परमक्रोध- इत्यर्थः, यस्य सः अव्यवसितअनन्तानुबन्धिक्रोधयुक्त इत्यर्थः, यः क्षामितोऽध्यक्षान्त इत्येव न प्रत्युत बहुशः चारित्र रूपरत्न से अधिक हैं उनकी वन्दना आदि करने रूप विनय से जो रहित होते हैं, ऐसे जीव अविनीत कहे जाते हैं ऐसे अविनीतों को दी गई विद्या फलप्रद नहीं होती है । कहा भी है-"वियणाहीयाविजा" इत्यादि, जिस प्रकार जलहीन सस्य (अनाज) फलित नहीं होता है, उसी प्रकार अविनय संगृहीत विद्या भी फलित नहीं होती है। क्यों कि-विनयाधीन विद्या ही फलित होती कही गई है, जो दुग्धादिरसों में गृद्ध होता है वह विकृतिप्रतिबद्ध है यह विकृतिप्रतिबद्ध वाचना ग्रहण करने में असमर्थ होता है, क्यों कि-इसका चित्त रसास्वाद में ही मग्न बना रहता है तथा जो अनन्तानुबन्धी क्रोध से युक्त होता है वह अव्यवसित प्राभृत है। अव्यवसित शब्द का अर्थ अनुपशान्त है, રૂપ ત્રિરત્નની અપેક્ષાએ ચડિયાતા છે, તેમને વંદણા આદિ કરવારૂપ વિનયથી જે જીવ રહિત હોય છે તેને અવિનીત કહે છે. એવા અવિનીતોને જે વિદ્યાદાન वामां मावळे ते व्यर्थ लय छे. ४ ५ छ - विणया हिया विज्जा "त्याह
જેમ પાણી ન મળે તે અનાજ પાકતું નથી એ જ પ્રમાણે અવિનય સંગૃહીત વિદ્યા પણ ફળદાયી નિવડતી નથી, કારણ કે વિનયથી જ વિદ્યા શોભે છે-વિનયાધીન વિદ્યા જ ફલિત થાય છે, એવું આગમવાય છે.
દૂધ આદિ રસોમાં જે લેલુપ (પૃદ્ધ) હોય છે તેને વિકૃતિ પ્રતિબદ્ધ કહે છે. એવા વિકૃતિ પ્રતિબદ્ધ છે વાચના ગ્રહણ કરવાને અસમર્થ હોય છે, કારણ કે તેમનું ચિત્ત રસાસ્વાદમાં જ લીન રહ્યા કરે છે.
જે મનુષ્ય અનન્તાનુબંધી ક્રોધથી યુક્ત હોય છે તેને અવ્યવસિત પ્રાભૂત छ. — २५०यवसित' मेटले “ अनुपान्त, " मने “ पालत " मेसे ઉપહાર” તેથી પ્રાભતની જેમ ( પરમાધામિકની જેમ) જીવ અતિશય ક્રોધી
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
