________________
१८६
स्थानासो शास्त्रव्याख्यानशिष्यसंग्रहादिमवृत्तस्येति । ५। अनुशिष्टिः - अनुशासनम् । तत्रात्मानुशिष्टि:-स्वात्मानं प्रत्यनुशासनं, यथा
" बायालीसे सणसंकम्मि गहणंमि जीव ! न हु छलिओ।
इण्हि जह न छलिज्जसि, मुंजतो रागदोसेहिं ॥ १॥" छाया-द्विचत्वारिंशदेषणासंकटे गहने जीव ! नैव छलितः । इदानीं यथा न छल्यं से भुञ्जानो रागद्वेषाभ्यां (तथा विधेयम् ) इति ॥१॥ परानुशिष्टि:-परं प्रत्यनुशासनं, यथा"ता तंसि भाववेज्जो, भयदुक्खनिपीडिया तुहं एए ।
हंदि सरणं पपमा, मोएयव्चा पयत्तेणं ॥ १॥" छाया-तावत्त्वमसि भाववैद्यो भवदुःखनिपीडितास्तवैते ।
हंदि ! शरणं प्रपना मोक्तव्याः प्रयत्नेन ॥ १ ॥ करना एवं शिष्यजन के संग्रहादि करने में प्रवृत्ति करना यह तदुभयानु ग्रह है अनुशासन का नाम अनुशिष्टि है अपनी आत्मा के प्रति अनुशासन रखना यह आत्मानुशिष्टि है। जैसे-"बायालीसेसण संकडम्मि" इत्यादि अर्थात्-हे जीव ! जैसे आहारग्रहण के बयालीस दोषों के गहन संकट में नहीं ठगाया तो लाये हुए शुद्ध आहार को भोगता हुआ सब रागद्वेष से न ठगाना अर्थात् मांडले के पांच दोषों से बचना।
दूसरों के प्रति अनुशासन रखना यह परानुशिष्टि है जैसे-"ता तंसि भाववेज्जो" इत्यादि। अर्थात्-जब तूं भाववैद्य है तो भवदुःख से पीडित हुए ये प्राणी तेरे शरण आये हुए हैं तो इनको भी यत्नपू. चक भवदुःख से छुडाना चाहिये ॥ આદિ સમજાવવું તેનું નામ પરાનુગ્રહ છે. શાસ્ત્રનું વ્યાખ્યાન કરવું અને શિષ્યજનના સંગ્રહાદિ કરવામાં પ્રવૃત્ત થવું તેનું નામ તદુભયાનુગ્રહ છે. અનશાસનને અનુશિષ્ટિ કહે છે. પિતાના આત્માનું અનુશાસન કરવું તેનું नाम मात्मानुष्टि छ. म " बायालीसे सणसंकडम्मि" त्याह| હે જીવ! આહાર ગ્રહણના બેંતાલીસ દેના સંકટમાં તું ઠગા નહીં, તે પ્રાપ્ત આહારને ઉપભેગ કરતાં, રાગદ્વેષથી તું રખે ઠગાતે !” એટલે કે માંડલાના પાંચ દેથી બચવું. આ રીતે પિતાના આત્માનું અનુશાસન કરવાની ક્રિયાને આત્માનુશિષ્ટ કે આત્માનુશાસન કહે છે. બીજાની प्रत्य अनुशासन राम तेनु नाम ५२नुशिष्ट . रेम-" ता तसि भायवेज्जो" ઈત્યાદિ. જેમકે “જો તું ભાવે છે, તે ભવદુઃખથી પીડાતા જે છે તારે શરણે આવ્યા છે, તેમને યત્નપૂર્વક તારે ભવદુખમાંથી છોડાવવા જોઈએ,”
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
