________________
१३६
-
-
-
-
स्थानास टीका-'तिविहा' इत्यादि सुगम, नवरं-नारका दृष्टितः सम्यङ्-मिथ्यामिश्रेति त्रिविधदृष्टिसपना भवन्ति, तत्र केचित् सम्यग्दृष्टयः, केचिन्मिश्यादृष्टयः, इति । शेषजीवानतिदेशत आह-' एवं ' इत्यादि एवं-नैरयिकवत् पिकलेन्द्रिय वर्ज? एकेन्द्रियविकलेन्द्रियान् ययित्वेत्यर्थः, यतः पृथिव्यादीनां मिथ्यावस्यैव सद्भायात्. द्वित्रिचतुरिन्द्रियाणां तु मिश्रत्वाभावान्नैषां निस्रो दृष्टय इति 'विकलेन्द्रियवर्जम्' इत्युक्तम् । कियदयधि ? इत्याह-जाय' इत्यादि, यावद् वैमानिकानां-वैमानिकपर्यन्तमित्यर्थः विज्ञेयमिति ॥१॥ त्रिविधदर्शनवन्तश्च दुर्गति-सुगतियोगाद् दुर्गताः सुगताय भवन्तीति दुर्गत्यादिकं प्रदर्शयन् सूत्रचतु.
टीकार्थ-नैरयिक तीन प्रकारके कहेगये हैं-जैसे-सम्यग्दृष्टि, मिध्या दृष्टि और सम्यगमिथ्यादृष्टि अर्थात् दृष्टिकी अपेक्षा नारक सम्यकदृष्टि मिथ्यादृष्टि और मिश्र दृष्टि से संपन्न होने के कारण तीन प्रकार के होते हैं इनमें कितनेक मिथ्यादृष्टि से संपन्न होने के कारण मिथ्याष्टि होते हैं. कितनेक सम्यक दृष्टि से संपन्न होने के कारण सम्यग्दृष्टि होते हैं और कितनेक दोनों प्रकार की दृष्टि से युक्त होने के कारण मिश्र दृष्टि होते हैं। इसी प्रकार से इन दृष्टियों से संपन्न होने का कथन एकेन्द्रिय और विकलेन्द्रियों को छोड़कर वैमानिक तक के जीवों में कर लेना चाहिये-एकेन्द्रिय जीवों में केवल मिथ्यात्व-मिथ्यादृष्टि ही होता है तथा विकलेन्द्रियों में-दोइन्द्रिय, तेइन्द्रिय और चौइन्द्रियइनमें मिश्रदृष्टि का अभाव रहता है-अतः इनमें तीनों दृष्टियों का सद्भाव नहीं होता है इसलिये इनका परिवर्जन यहां कहा है. विविध दर्शनवाले जीप दुर्गति और सुगति के योग से दुर्गत और सुगत होते
ટીકાર્ય–દષ્ટિની અપેક્ષાએ નારકે ત્રણ પ્રકારના કહ્યા છે-(૧) સમ્યગ્દષ્ટિ मिथ्याट भने (3) सभ्य मिथ्या (
भिट). १८९४ ना२३ मिथ्याરષ્ટિવાળા હોય છે, તેથી તેમને મિથ્યાદૃષ્ટિ કહે છે. કેટલાક નારકો સમ્યક દ્રષ્ટિવાળા હોય છે, તેથી તેમને સમ્યગદષ્ટિ કહે છે. કેટલાક નારકે બન્ને પ્રકારની દૃષ્ટિથી યુક્ત હોય છે, તેથી તેમને મિશ્રદષ્ટિ કહે છે. એકેન્દ્રિય અને વિકલેન્દ્રિય સિવાયના વૈમાનિક પર્યન્તના સમસ્ત છે પણ આ ત્રણે પ્રકારની દ્રષ્ટિવાળા હોય છે. એકેન્દ્રિયમાં માત્ર મિથ્યાત્વ-મિથ્યા દષ્ટિનો જ સદ્ભાવ હોય છે. વિકલેન્દ્રિમાં ( દ્વીન્દ્રિય, ત્રીન્દ્રિય અને ચતુરિન્દ્રિય જીમાં) મિશ્રદષ્ટિને લાવ હોય છે. આ રીતે એકેન્દ્રિય અને વિકલેન્દ્રિમાં ત્રણે ત્રણ દષ્ટિએનો સદુભાવ નહીં હોવાને કારણે ઉપરના કથનમાં તેમનું પરિ.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૨
