________________
स्थानाङ्गसूत्रे कायसुप्रणिधानम् । त्रिविधं दुष्पणिधानं प्रज्ञप्तं, तद्यथा-मनोदुष्प्रणिधानं, वचोदुष्पणिधानं, कायदुष्पणिधानम् । एवं पञ्चेन्द्रियाणां यावद् वैमानिकानाम्॥०१८॥ ___टोका-'तिविहे पणिहाणे' इत्यादि, सुगम, नवरम्-प्रणिहितः-प्रणिधानम् एकाग्र्यम् , तच्च मनोवाकायभेदात्रिविधम् । तत्र मनसः प्रणिधानं मनःप्रणिधानम् , एवमितरे अपि । तच्च चतुर्षिशतिदण्डके पश्चन्द्रियाणां भवति । ___ इस प्रकार से पुद्गलधर्मों में त्रिरूपता का कथन करके अब सूत्रकार जीव धर्मों में दण्डकसहित तीनसूत्रों द्वारा त्रिविधता का कथन करते हैं (तिविहे पणिहाणे पण्णत्ते ) इत्यादि । सूत्रार्थ-प्रणिधान तीन प्रकारका कहा गयाहै एक मनःप्रणिधान, दूसरा वचन प्रणिधान, और तीसरा कायप्रणिधान इसी तरह का कथन पंचेन्द्रियों से लेकर यावत् वैमानिक देवों तक करना चाहिये।
सुप्रणीधान भी तीन प्रकार का कहा गया है एक मनः सुप्रणिधान, दूसरा वचनसुप्रणिधान, और तीसरा काय सुप्रणिधान, संयत मनुष्यों का यह तीनों प्रकार का सुप्रणिधान होता है दुष्प्रणिधान भी तीन प्रकार कहा गया है जैसे-मनः दुष्प्रणिधान, वचन दुष्प्रणिधान
और कायदुष्प्रणिधान यह दुष्पणिधान भी पंचेन्द्रिय जीवों से लेकर यावत् वैमानिक जीवों तक होता है।
टीकार्थ - एकाग्रता का नाम प्रणिधान है यह प्रणिधान, मन, वचन और काय के भेद से तीन प्रकार का कहा
આ રીતે પુતલ ધર્મોમાં ત્રિવિધતાનું કથન કરીને હવે સૂત્રકાર જીવધર્મોમાં દંડક સહિત વિવિધતાનું કથન કરવાને માટે ત્રણ સૂત્રનું કથન કરે છે. ___“तिविहे पणिहाणे पण्णत्ते" त्याह
सूत्रा-प्रणिधानना नीचे प्रमाणे त्रशु प्रा२ ४६-(१) मनः प्रणिधान, (२) વચન પ્રણિધાન અને (૩) કાય પ્રણિધાન. આ પ્રકારનું કથન પંચેન્દ્રિયથી લઈને વૈમાનિકે પર્યરતના જ વિષે સમજવું.
सुप्रणिधानना ५ त्रशु प्रा२ ४ा छ-(१) भन: सुप्रणिधान, (२) વચન સુપ્રણિધાન, અને (૩) કાય સુપ્રણિધાન, સંયત મનુષ્યમાં આ ત્રણે પ્રકારના સુપ્રણિધાન સભાવ હોય છે. દુપ્રણિધાનના પણ ત્રણ પ્રકાર Bा छ-(१) भनदुष्प्रणिधान, (२) वयन हुप्रणिधान मन (3) सय ५. ણિધાન આ દુપ્રણિધાનને સદ્ભાવ પણ પંચેન્દ્રિથી લઈને વૈમાનિકે પર્ય ન્તના જીવમાં હોય છે.
ટીકાઈ–એકાગ્રતાનું નામ પ્રણિધાન છે. તે પ્રણિધાનને મન, વચન અને કાયાના ભેદથી ત્રણ પ્રકારનું કહ્યું છે. મનની એકાગ્રતાને મન
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
