________________
सुधा टीका स्था०३ उ०१ सू०१२ ज्योतिष्काणां चलनप्रकारनिरूपणम ११५
टीका-'तीहिं ठाणेहिं ' इत्यादि । त्रिभिः स्थानः-कारणैः तारारूपं तारका. मात्र चलति-स्वस्थानं त्यजति । तदेव स्थानत्रयं दर्शयति-वैक्रियं कुर्वत् , परिचारयमाणं-मैथुनाथ संरम्भयुक्त सत् स्थानाद्-स्वस्थानात् स्थानान्तरम्-अन्य. स्थानं संक्रामत्-गच्छत् , यथा-काचिन्महर्दिके देवादौ चमरवद्वे क्रियादि कुर्वति सति तन्मार्गदानार्थमपि चलतीति । उक्तंच-" तत्थणं जे से वाघाइए अंतरे से जहन्नेणं दोन्नि छावडे
जोयणसए, उकोसेणं बारस नोयणसहस्साइं" इति । छाया-तत्र खलु यतव्याघातिकमन्तरं तज्जयन्येन द्वे षट्पष्टिः योजनशते ( षट्रपष्टयधि के द्वे योजनशते ) । उत्कर्षेण द्वादश योजनसहस्राणि । सम्बन्ध में त्रिस्थानकावतार नहीं कहा-इसलिये अब सूत्रकार उनमें चलनधर्म को लेकर त्रिस्थानकके अवतार का कथन करते हैं-तीहिं ठाणेहिं ताराख्वे चलिज्जा' इत्यादि ।
टीकार्थ-तीन स्थानोंसे तीन कारणांसे तारे चलते हैं अर्थात् अपने स्थान को छोड़ते हैं-वे तीन कारण इस प्रकारसे हैं - एक कारण है विक्रिया करने का अर्थात् जब वे विक्रिया करने लगते हैं । तर अपने स्थान को वे छोडकर विक्रिया करते हैं। तथा जब वे मैथुन सेवन के अभिलाषी होते हैं-तब वे अपने स्थान को छोड़ कर ही मैथुन सेवन करते हैं। तथा जब कोई महर्द्धिक देव चमर की तरह वैक्रिय आदि करता है, तब उसे रास्ता देने के लिये वे अपने स्थान को छोड देते हैं। कहा भी है" तत्थ णं जे से वाघाइए' इत्यादि । ત્રિસ્થાનકની વક્તવ્યતામાં તેમની સ્થાઓનું પ્રતિપાદન કરાયું નથી. પરન્તુ તેઓ ચલનધર્મથી યુક્ત હોય છે. તે ચલનધર્મની અપેક્ષાએ સૂત્રકાર હવે त्रय स्थानानु नि३५५५ रे छ-" तीहिं ठाणेहिं तारारूवे चलिज्जा" त्याह
ટીકાર્ય–નીચે દર્શાવેલા ત્રણ સ્થાનેથી–ત્રણ કારણોને લીધે-તારાઓ ચાલે છે, એટલે કે પિતાનું સ્થાન છેડે છે-(૧) જ્યારે તેઓ વિકિયા કરે છે ત્યારે પિતાનું સ્થાન છેડે છે. (૨) જ્યારે તેઓ મૈથુન સેવવાની ઈચ્છા કરે છે, ત્યારે તેઓ પિતાના સ્થાનને છોડીને જ મૈથુન સેવન કરે છે. (૩) જ્યારે કેઈ સહક દેવ ચમરની જેમ વિક્રિયા આદિ કરે છે, ત્યારે તેને માર્ગ આપવાને માટે તેઓ પિતાનું સ્થાન છેડે છે. કહ્યું પણ છે કે –
" तत्थणं जे से वाघाइए " त्यादि
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
