________________
सुधा टीका स्था० ३ उ० १ सू० ९ वृक्षदृष्टान्तेन पुरुषप्ररूपणम् चिंधपुरिसे अभिलावपुरिसे ५। तिविहा पुरिसजाया पण्णत्ता, तं जहा--उत्तमपुरिसा मज्झिमपुरिसा जहन्नपुरिसा ६ । उत्तमपुरिसा तिविहा पण्णत्ता, तं जहा--धम्मपुरिसा भोगपुरिसा कम्मपुरिसा। धम्मपुरिसा अरिहंता, भोगपुरिसा चकवट्टी, कम्मपुरिसा वासुदेवा ७ । मज्झिमपुरिसा तिविहा पण्णत्ता, तं जहा उग्गा भोगा रायन्नाट। जहन्नपुरिसा तिविहा पण्णत्ता, तं जहा--दासा भयगा भाइल्लगा ९॥ सू० ९॥
छाया-त्रयो वृक्षाः प्रज्ञप्ताः तयथा-पत्रोपगः, १ पुष्पोपगः २ फलोपगः, एवमेव त्रीणि पुरुषजातानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-पत्रोपगक्षसमानाः, २। पुष्पोपगवृक्ष समानाः फलोपगवृक्षसमानाः, त्रीणि पुरुषजातानि प्रज्ञाप्तानि तद्यथा नामपुरुषः स्थापनापुरुषः, द्रव्यपुरुषः, ३। त्रीणि पुरुषजातानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-ज्ञानपुरुषः, दर्शनपुरुषः, चारित्रपुरुषः ४। त्रीणि पुरुषजातानि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-वेदपुरुषः, चिह्नपुरुषः, अभिलापपुरुषः ५। त्रिविधानि पुरुषजातानि, प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-उत्तम पुरुषाः, मध्यमपुरुषाः, जघन्यपुरुषाः ६। उत्तमपुरुषास्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथाधर्मपुरुषाः, भोगपुरुषाः, कर्मपुरुषाः । धर्मपुरुषाः अर्हन्तः, भोगपुरुषाश्चक्रवर्तिनः, कर्मपुरुषा वासुदेवाः ७। मध्यमपुरुषास्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा उग्राः, भोगाः, राजन्याः८। जघन्यपुरुषास्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा दासा, भृतकाः, भागिकाः९।।मू०९ ।
टोका-'तओरुक्खा ' इत्यादि । त्रयो वृक्षाः प्रज्ञप्ताः, ते यथापत्रोपगः, पुष्पोपगः, फलोपगः । तत्र पत्राणि-उपगच्छति-प्राप्नोतीति पत्रोपगः
पापकर्म का प्रत्याख्यान करनेवाले जीव परोपकारी होते हैं। इस बात की प्ररूपणा अब सूत्रकार वृक्ष के दृष्टान्तद्वारा नौ सूत्रों से करते हैं-" तओ रुक्खा पण्णत्ता' इत्यादि ।
टीकार्थ-वृक्ष तीन प्रकार के कहे गये हैं-एक पत्रोपग-पत्रबहुल, दूसरे पुष्पोपग-पुष्पबहुल और तीसरे फलोपग-फलबहुल, इसी तरह पुरुष
પાપકર્મના પ્રત્યાખ્યાન કરનાર જીવ પરોપકારી હોય છે. આ વાતની પ્રરૂપણું સૂત્રકાર વૃક્ષના દૃષ્ટાંત દ્વારા નવ સૂત્રની મદદથી કરે છે–
" तो रुक्खा पण्णत्ता" त्याहटी2-gal t२ri si छ-(१) पत्र५५ (पाननी विस्ता सपन) (२) यो५५ (पु०पानी विYat सपन्न ) मन (3) ५॥ (जानी
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
