________________
४०
स्यानाङ्गसूत्रे लोकः ३, क्षेत्रलोकः ४, काललोकः ५, भवलोकः ६, भावलोकः ७, पर्यायलो. कश्च ८ । तत्र नामस्थापने प्रसिद्धे । क्षेत्रलोक:-आकाशमात्रम् । काललोकःसमयावलिकादिः । भवलोकः-नारकादिः । स्वस्मिन् स्वस्मिन् भवे वर्तमानः । यथा मनुष्यलोको देवलोक इति । भावलोकः-औदयिकादयः षड् भावाः । पर्यायलोकः-द्रव्याणां पर्यायमात्ररूपः ।
स एकः-एकत्वसंख्याविशिष्टः । लीकस्यैकत्वं तु अविवक्षितासंख्यप्रदेशाधस्तिर्यगादिदिग्भेदतया सामान्यरूपेण केवलज्ञानदृश्यत्वात् ॥ सू०५ ।। १ स्थापनालोक २, द्रव्यलोक ३, क्षेत्रलोक ४, काललोक ५, भवलोक ६, भावलोक ७ और पर्यायलोक ८ नाम और स्थापना ये दो प्रसिद्ध हैं आकाशमात्र क्षेत्रलोक है समय आवलिका आदिरूप काललोक है नारकादिरूप भवलोक है जैसे अपने २ भव में वर्तमान जो मनुष्यादि हैं वे सब भवलोक हैं। औदयिक आदि जो ६ भाव हैं वे भावलोक हैं। द्रव्यों की पर्यायरूप पर्यायलोक है। __ ऐसा यह लोक एकत्व संख्याविशिष्ट है, इसलोक में जो एकता कही गई है वह अविवक्षित असंख्यातदेशों से एवं अविवक्षित तिर्यगादि भेदों से कही गई है अर्थात् असंख्यातप्रदेशों की एवं तिर्यः गादि दिशा भेदोंकी विवक्षा गौण करके कही गई है क्यों कि सामान्यरूप से यह इसी प्रकारसे केवलज्ञानद्वारा गम्य होता है-दृश्य होता है।।सू०५॥ (२) स्थापना, (3) द्र०यI४, (४) क्षेत्रा, (५) ४ , (६) Aqaaz, (७) ભાવલેક અને (૮) પર્યાયલેક. નામ અને સ્થાપના, એ છે તે પ્રસિદ્ધ છે. આકાશ માત્ર ક્ષેત્રલેક છે. સમય, આવલિકા આદિરૂપ કાળક છે. નારક આદિરૂપ ભલેક છે. જેમકે-પિત પિતાના ભાવમાં રહેલાં જે મનુષ્ય આદિ છે, તેઓ ભવલેકરૂપ છે. ઔદયિક આદિ જે છ ભાવ છે, તે ભાવલેક છે અને દ્રવ્યની પર્યાયરૂપ પર્યાયક છે.
એ આ લેક એકત્વ સંખ્યાવાળો છે. આ લેકમાં જે એકતા પ્રકટ કરવામાં આવી છે તે અવિક્ષિત અસંખ્યાત પ્રદેશથી તથા અવિવક્ષિત તિર્યગ્ન આદિ ભેદને લીધે કહી છે. એટલે કે અસંખ્યાત પ્રદેશની અને તિર્યગાદિ દિશાભેદની વિવક્ષાને ગૌણરૂપ આપીને કહી છે, કારણ કે સામાન્યરૂપે તે म प्रारे ज्ञान २॥ भ्य (६श्य ) थाय छे. ॥ सू० ५ ॥
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
