________________
सुधा टीका स्था०२३० ३ सू०१८ ज्ञानावरणादि कर्मणां द्वैविध्यनिरूपणम् ५३३ वरणम् २ । तथा दर्श नं-सामान्यार्थ बोधरूपमात्रणोतीति दर्शनावरणीयम् , । उक्तश्च-“दंसणसीले जीवे, दसणघायं करेइ जं कम्मं ।
तं पडिहारसमाणं, दसणावरणं भवे जीवे ॥ २॥" छाया-दर्श नशीले जोवे दर्शनघातं करोति यत्कर्म ।
तत्मतीहारसमान दर्शनावरणं भवेज्जीवे ॥ इति । ‘एवं चेव' इति-एतदपि एवमेव-देशदर्शनावरणीय-सर्वदर्शनावरणीय चेति द्विविधम् । तत्र देशदर्शनावरणीयं-चक्षुरचक्षुरवधिदर्शनावरणीयम् , सर्वदशनावरणीयं - निद्रापञ्चकं केवलदर्शनावरणीयं कर्मापि द्विविधम्-सातवेदनीयम् प्रभा के जैसे केवलज्ञानदेश का कटकुड्यादिरूप ( चटाई और भींत ) आवरणतुल्य है इसलिये वह देशज्ञानावरण है तथा सामान्य अर्थ बोधरूप दर्शन का आवरणकर्ता दर्शनावरणीय कर्म है। कहा भी है(दसणसीले जोवे ) इत्यादि।
जिस प्रकार प्रतीहार-द्वारपाल राजा आदि के दर्शन नहीं करने देता है उसी प्रकार से यह दर्शनावरणीयकर्म भी आत्मा के दर्शनगुण को रोकता है उसका दर्शन नहीं करने देता है यह दर्शनावरणीय कर्म भी देशदर्शनावरणीय और सर्व दर्शनावरणीय के भेद से दो प्रकार का कहा गया है चक्षुदर्शन, अचक्षुदर्शन और अवधिदर्शन को रोकने वाला जो दर्शनावरणीय कर्म है वह देशदर्शनावरणीय कर्म है अर्थात् चक्षुदर्शनावरणीय, अचक्षुदर्शनावरणीय और अवधिदर्शनावरणीय ये सब देशदर्शनावरणीय है निद्रा, निद्रानिद्रा, प्रचला, प्रचलाप्रचला स्त्यानर्द्धि और केवलदर्शनावरणीय ये दर्शनावरणीय सर्वदर्शनावरणीय हैं, દિવાલ આદિ આવરણતુલ્ય છે, તેથી તે દેશ જ્ઞાનાવરણ રૂપ છે. તથા સામાન્ય અર્થ ધરૂપ દર્શનનું આવરણ કર્તા દર્શનાવરણય કર્મ છે. કહ્યું પણ છે– "दसणसीले जीवे" त्यादि
જેવી રીતે દ્વારપાલ રાજા આદિના દર્શન કરવા જનારને રેકે છે, એ જ પ્રમાણે આ દર્શનાવરણીય કર્મ પણ આત્માના દર્શનગુણને રોકે છે તેનાં દર્શન કરવા દેતું નથી. તેને પણ દેશ દર્શનાવરણીય અને સર્વ દશનાવરણીય નામના બે ભેદ છે ચક્ષુદર્શન, અચક્ષુદર્શન અને અવધિદર્શનને રોકનારૂં જે દર્શનાવરણીય કમ છે, તેને દેશ દર્શનાવરણીય કર્મ કહે છે. એટલે કે ચક્ષુ દર્શનાવરણીય, અચક્ષુ દર્શનાવરણીય, અને અવધિ દર્શનાવરણીય કમેને દેશ દર્શનાવરણીય કહે છે. નિદ્રા, નિદ્રાનિદ્રા, પ્રચલા, પ્રચલપ્રચલા, સત્યાનદ્ધિ અને કેવલ દર્શનાવરણીય, આ દર્શનાવરણીયને સર્વ દર્શનાવરણીય કહે છે.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
