________________
३८
स्थानाङ्गसूत्रे
इति चेदाह - तथा सति तस्य भोक्तृत्वमेव नोपपद्यते, तदवस्थत्वात्तस्येति ॥ ०४ || सम्प्रति उक्तस्वरूपस्यात्मन आधारस्वरूपं निरूपयितुमाह
मूलम् - एगे लोए ॥ सू० ५ ॥
छाया - एको लोकः ॥ ५ ॥
-
6
व्याख्या - एगे लोए ' इति -
लोकः = लोक्यते - दृश्यते केवलज्ञानभास्वता, इति लोकः । धर्माधर्मास्तिकायादिसकलद्रव्याधारभूतश्चतुर्दशरज्ज्वात्मको वैशाखस्थान कटिन्यस्तकरयुग्मपुरुषोपलक्षितआकाशविशेषः ।
सिद्धांत पुरुष के भोक्तृत्व में प्रकट किया गया है इस पर सिद्धांतकार का ऐसा कथन है कि यदि पुरुष को भोक्ता माना जाता है तो इसी से उसमें क्रियात्व होता है फिर इसे अक्रिय जो कहा गया है वह ठीक नहीं है यही सब विषय यहां थोडे से रूपमें प्रकट किया गया है ॥ मु०४॥ उक्तस्वरूपवाला आत्मा का आधार क्या है अब इसी विषय को प्रकट किया जाता है। ' एगे लोए' इत्यादि ॥ ५॥
मूलार्थ - लोक एक है।
टीकार्थ - केवलज्ञानरूपी सूर्य द्वारा जिसका अवलोकन होता है यह लोक है यह लोक धर्मास्तिकाय अधर्मास्तिकाय आदि सकल द्रव्यों का आधारभूत है और यह १४ राजूप्रमाण है दोनों पैर पसार कर और कटि भागपर अपने दोनों हाथ रखकर जैसा पुरुष का आकार
પુરુષના લેાકતૃત્વની અપેક્ષાએ સાંખ્યસિદ્ધાંતની માન્યતા અહી' સક્ષિપ્ત રૂપે તાવવામાં આવેલ છે. હવે તે વિષેની સિદ્ધાંતકારની માન્યતા પ્રકટ કરવામાં આવે છે–જો પુરુષને લેાક્તા માનવામાં આવે, તે તેના દ્વારા તેમાં ક્રિયાવત્વનુ જ પ્રતિપાદન થાય છે. તે પછી તેને જે અક્રિય કહ્યો છે, તે વાતનું આપે। આપ ખડન થઈ જાય છે. આ સમસ્ત વિષયનુ અહી' સ‘ક્ષિપ્તમાં નિરૂપણુ કરવામાં આવ્યું છે.
ઉપર્યુક્ત સ્વરૂપવાળા આત્માને આધાર શું છે, તે હવે પ્રકટ કરવામાં भावे छे ―" एगे लोए " इत्यादि ॥ ५ ॥
सूत्रार्थ - लो मे छे.
ટીકા—કેવળજ્ઞાન રૂપી સૂર્ય દ્વારા જેનું અવલાકન થાય છે તે લેાક છે. આ લોક ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય આદિ સકળ દ્રવ્યાના આધારરૂપ છે. તે ૧૪ રાજૂપ્રમાણ છે. બન્ને પગ પહોળા કરીને કેડપર બન્ને હાથ રાખીને
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
