________________
४०८
स्थानाङ्गसूत्रे मन्दरस्य पर्वतस्य उत्तरेण नीलयति वर्ष धरपर्यते द्वौ कूटौ प्रज्ञप्तौ बहुसम० यावत् तद्यथा-नीलरत्कूटश्चैव, उपदर्शनकूटश्चैव । एवं रुक्मिणिवर्ष धरपर्यते द्वौ कूटौ प्रज्ञप्तौ बहुसम० यावत्-तद्यथा-रुक्मिक्रूटश्चैव मणिकञ्चनकूटश्चैव । एवं शिख. रिणि वर्षधरपर्व ते द्वौं कूटौ प्रज्ञप्तौ बहुसम० यावत्-तद्यथा-शिखरिकूटश्चैव तिगिच्छिकूटश्चैव ॥ मू० ३१ ॥
टीका-'जंबूदीवे' इत्यादि । सुगमम् । नवरम्-वर्षे-उभयपाश्चस्थिते क्षेत्रे धरतो-व्यवस्थापयतइति वर्षधरौ क्षेत्र द्वयसीमाकारिणौ, तौ चतौ पर्वतौ चेति कहे गये हैं ये दोनों कूट भी बहुप्सम आदि पूर्वोक्त विशेषणों वाले हैं। इन कटों के नाम निषधकर और रुचकप्रभ कूट है। जंबू मन्दर पर्वत की उत्तरदिशा में जो नील वर्षधर पर्वत है-उसमें भी दो कूट हैं ये दो कूट भी बहुसम आदि पूर्वोक्त विशेषणों वाले हैं इनमें एक का नाम नीलवत्कूट और दूसरे का नाज उपदर्शनाकुट है इसी प्रकार से रुक्मिवर्षधर पर्वत पर भी दो कूट हैं ये भी पूर्वोक्त बहुसम आदि विशेषणों वाले हैं इनमें एक का नाम रुक्मिकूट और दूसरे का नाम मणिकंचनकूट है इमी प्रकार से शिखरि वर्षधर पर्वत पर जो दो कूट पूर्वोक्त बहुसम
आदि विशेषणों से युक्त कहे गये हैं उनके नाम शिखरिकूट और तिगिच्छकूट हैं। ____टोकार्थ-इस सूत्र की व्याख्या सुगम है हिमवान् आदि पर्वतों को
जो वर्षधर कहा गया है उसका कारण यह है कि ये हिमवान् आदि पर्वत अपनी दोनों ओर स्थित दो क्षेत्रों को धारण करते हैं अर्थात् उनकी सीमा बताते हैं जैसे दक्षिण दिशा में स्थित भरतक्षेत्र और क्षेत्र
જબૂદ્વીપના મંદર પર્વતની ઉત્તર દિશામાં જે નીલ વર્ષધર પર્વત છે. તેમાં પણ નિલકૂટ અને ઉપદર્શનાકૂટ નામના બે ફૂટે છે. તે બને કૂટ પણ બસમ આદિ વિશેષણવાળાં છે. એ જ પ્રમાણે રુકિમ વર્ષધર પર્વત પર પણ કિમકટ અને મણિકંચનકૂટ નામના બે ફૂટ છે. તે બન્ને ફૂટ પણ બહસમ આદિ વિશેષણવાળાં છે. એ જ પ્રમાણે શિખરી વર્ષધર પર્વત પર પણ શિખરી કૂટ અને તિચ્છિકૂટ નામના બે ફૂટ છે. તેઓ પણ બહુસમ આદિ પૂર્વોકત વિશેષણોથી યુકત છે.
ટકાથ–આ સૂત્રની વ્યાખ્યા સરળ છે. હિમાવાન આદિ પર્વતેને વર્ષધર કહેવાનું કારણ એ છે કે હિમવાન્ આદિ પર્વત પિતાની બન્ને બાજુએ આવેલાં ક્ષેત્રોની મર્યાદા કરે છે–એટલે કે તેમની સીમા બતાવે છે અને તેમને અલગ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
