________________
सुघा टीका स्था० २ उ० ३ सू०२६ पुद्गलानां संघातभेदकारणनिरूपणम् ३६९
पुनः पुद्गलानेव निरूपयति-'दुविहा पोग्गला' इत्यादि
द्वादशसूत्री कण्ठ्या, नवरम्-भिन्नाः = विघटिताः उभिन्नाः = संघातमापन्नाः १। स्वयमेव भिद्यते इति भिदुरं = भिदुरत्वमित्यर्थः तदेव धर्मः स्वभावो येषां ते भिदुरधर्माणः - प्रतिक्षणविनश्वरशीला इत्यर्थः, अन्तर्भूतमावप्रत्ययोऽयम् । तद्भिन्ना नो भिदुरधर्माणः २। परमाणुपुद्गलाः-परमाश्च ते. हो जाते हैं और दूसरा कारण वह है कि जिसके द्वारा वे परिपतित किये जाते हैं इसी तरह से पुद्गलों के विनाश होने में भी दो कारण होते हैं-एक कारण वह है कि जिस कारण से वे घनपटल ( मेध ) की तरह स्वतः ही नष्ट हो जाते हैं और दूसरा कारण वह है कि जिससे वे विनष्ट (नाश ) कर दिये जाते हैं जैसे पुराना घर आदि ५।
यह द्वादश सूत्री है-इसमें भी पुद्गल दो प्रकार के ही प्रकट किये गये हैं-एक विघटित और दूसरे संघातप्राप्त जो पुद्गल भिन्न २ रूप में विघटित हैं वे भिन्न विघटित ( अलग २) पुद्गल हैं तथा जो पुद्गल संघात (एक दूसरे के साथ मिल जाना ) को प्राप्त हैं वे अभिन्न-संघात प्राप्त पुद्गल हैं १ इस प्रकार से भी पुद्गल दो प्रकार के हैं-एक भिदुरधर्मा और दूसरे नोभिदुरधर्मा जिनका स्वभाव अपने आप ही प्रतिक्षण विनश्वर (नाश) होने का है ये भिदुरधर्मा पुद्गल हैं और जिनका स्वभाव ऐसा नहीं है-भिदुरधर्मासे जो विपरीत हैं वे नोभिदुरधर्मा परमाणु पुद्गल हैं २ इसी प्रकार से पुद्गल दो प्रकार के हैं-एक परमाणु रूप पुद्गल और
એજ પ્રમાણે પુદ્ગલેના વિનાશમાં પણ બે કારણે કામ કરે છે-(૧) મેઘની જેમ તેઓ સ્વતઃ વિનષ્ટ થઈ જાય છે (૨) અથવા પુરાણા ઘરની જેમ અન્ય ઉપાયે દ્વારા પણ તેને વિનાશ કરાય છે. પ છે - હવે જે દ્વાદશ સ્ત્રી (બાર સૂત્રે ) કહી છે તેને અર્થ સમજાવવામાં भावे छे-तभा ५९ पुगवाना में प्रा२ मताच्या छ-(१) विघटित गने (२) સંઘાતપ્રાસ. જે પુલ જુદે જુદે રૂપે વિઘટિત છે, તેઓ ભિન્ન વિઘટિત (અલગ અલગ) પુદ્ગલ ગણાય છે, તથા જે પલે સંઘાતમાસ (એક બીજા સાથે સંયે પામેલાં) છે, તેમને અભિન્ન સંઘાપ્રતાસ પુલે કહે છે. તેના
પુલના આ પ્રમાણે બે પ્રકાર છે–(૧) ભિદુર ધર્મા અને (૨) ને ભિદુર ધર્મા. પિતાની જાતે જ પ્રતિક્ષણ નષ્ટ થવાના સ્વભાવવાળાં પુદ્ગલેને ભિદુર ધર્મા પુલો કહે છે. તેના કરતાં વિપરીત સ્વભાવવાળાં પુલને નો ભિદુર ધર્મા પરમાણુ પુલ કહે છે. જે ૨ છે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
