________________
३१०
स्थानाङ्गसूत्रे तिकायिका द्विविधाः प्रज्ञप्ताः-मुक्ष्मा बादराश्चेति ५ । 'दुविहा' इत्यादि-पर्याप्तकापर्याप्तकमाश्रित्य पृथिवीकायिकादि वनस्पतिकायपर्यन्तं सूत्रपञ्चकं व्याख्येयम् । तत्र पर्याप्तिनामकर्मोदयात् पर्याप्तकाः, तद्विपरीता अपर्याप्तकाः। पर्याप्तिः = आहारादिपुद्गलग्रहणपरिणमनहेतुरात्मनः शक्तिविशेषः । सा-आहारशरीरेन्द्रियाऽऽनप्राणभाषामनः-पर्याप्तिभेदात् पइविधा । पृथिव्यादिवनस्पतिपर्यन्तानां पश्चानामपि स्थावराणां भाषामनोवर्जिताश्चतस्रः पर्याप्त यो भवन्ति । से दो दो प्रकार के कहे गये हैं पृथिवी ही जिन जीवों का शरीर होता है वे पृथिवी कायिक जीव हैं इन पृथिवीकायिक जीवों में जिनके सूक्ष्म नामकर्म का उदय होता है, वे सूक्ष्म पृथिवीकायिक जीव हैं ये सूक्ष्मपृथिवीकायिक जीव सर्वलोक में व्यापक हैं चादर नाम कर्म के उदय वशवर्ती जो जीव हैं वे बादर पृथिवीकायिक जीव हैं ये लोक के एकदेश पृथिवी पर्वत आदिकों में ही रहते हैं ? इसी तरह से अप्कायिक-अप् ही जिनका शरीर होता है ऐसे जीव भी तेज ही जिनका शरीर होता है ऐसे तैजस्कायिक जीव भी वायु ही जिनका शरीर होता है ऐसे वायुकायिक जीव भी और वनस्पति ही जिनका शरीर होता है ऐसे वनस्पतिकायिक जीव भी होते हैं इसलिये इनके भी सूत्र इसी प्रकार से कह लेना चाहिये यही बात “वनस्पतिकायिका द्विविधाः प्रज्ञप्ताः सूक्ष्मा बादराश्च" इस सूत्रांश द्वारा प्रकट की गई है इस प्रकार से इन एकेन्द्रिय जीवों में विविधता प्रकट करके अब अन्य प्रकार से भी इनमें છે. પૃથ્વી જ જે જીવોનું શરીર હોય છે તે જીવેને પૃથ્વીકાયિક કહે છે. તે પ્રવીકાયિ કે માં જેમને સૂક્ષમ નામકર્મને ઉદય હોય છે, તે જ સૂક્ષમ પૃથ્વી કાયિક હોય છે. તે સૂક્ષમ પૃથ્વીકાયિક જીવે સર્વ લેકમાં વ્યાપેલા છે. જે પ્રકાયિકમાં બદર નામકર્મને ઉદય હોય છે, તે પૃથ્વીકાયિકને બાદર પૃથ્વીકાયિક જી કહે છે. તેઓ લેકના એક દેશ-પૃથ્વી, પર્વત આદિકમાં રહે છે.
अ५ (पाणी) भर्नु शरी२ छे, मेवा याने ५५.यि छे. તેજ જ જેમનું શરીર છે, એવાં જીવોને તેજસ્કાયિક કહે છે. વાયુ જ જેમનું શરીર છે, એવાં જીને વાયુકાયિક કહે છે. અને વનસ્પતિ જ જેમનું શરીર છે, એવાં જીને વનસ્પતિકાયિક કહે છે. પૃથ્વીકાયિકની જેમ અપૂકાયિક, તેજકાયિક, વાયુકાયિક અને વનસ્પતિકાયિક જીમાં પણ સૂક્ષમ અને બાદરના नधी वधता वी. मेरी यात सूत्र " वनस्पतिकायिका द्विविधा प्रज्ञप्ताः सूक्ष्मा बादराश्व" मा सूत्रांश द्वारा घट छ.
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧