________________
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. श्रु. अ. १ पुण्डरीकनामाध्ययनम्
पुनश्चतुर्थं दृष्टान्तमाह ‘से जहा णामए' तद्यथानाम:, 'केइ पुरिसे' कोऽपि पुरुषः 'करयलाओ आमलकं' करतलादामलकम् । 'अभिनिम्नहिचा गं' अभिनिववं खलु 'उदंसेज्जा' उपदर्शयेत् 'अयमाउसो ! करयले अयं आमलए' इदमायुष्मन् ! करतलम् इदमामलकम् । एवमेव त्यि के इपुरिसे' एवमेव नास्ति कोऽपि पुरुषः 'उवदंसेत्तारो' उपदर्शयिता 'अपमाउसो ! आया इयं सरीरं' अपमायुष्मन् ! आत्मा इदं शरीरम्, यथा-करतलात् पार्थक्येनाऽऽमलकं दर्शयति तथा-यदि शरीरातिरिक्त आत्मा भवेत् तदा सोऽपि शरीरात पार्थक्येन प्रदर्शयितुं शक्येत, न तु कोऽपि दर्शयितुं शक्नोति, तस्मानास्ति शरीराऽतिरिक्त पात्मेति। ___ अथ पञ्चमं दृष्टान्तमाह-'से जहागामए के पुरिसे' तद्यथा नामकः कोऽपि पुरुषः 'दहियो नवनीय' दनो नवनीतम् 'अमिनिमट्टित्ता णं' अभिनिर्वयं खलु 'उवदंसेज्जा' उपदर्शयेन् 'अपमाउसो ! नवनीयं अयं दही' इदमायुष्मन् ! नव. नीतम् इदं दधि 'एवमेव-पत्थि के पुरिसे जाव सरीरं' एवमेव नास्ति कोऽपि पुरुष
जैसे कोई पुरुष हथेली से आंवले को अलग करके दिखलाता है कि आयुष्मन् ! यह हथेली है और यह आंवला है, इस प्रकार ऐसा कोई पुरुष दिखलाने वाला नहीं है कि हे आयुष्मन् ! यह आत्मा है और यह शरीर है जैसे हथेली से आंबला भिन्न है, वैसे यदि शरीर से आत्मा भिन्न होता तो उसे दिखलाना शक्य होता। परन्तु ऐसा कोई कर नहीं सकता, अतएव शरीर से भिन्न आत्मा नहीं है।
जैसे कोई पुरुष दही से नवनीत 'मक्खन' को अलग निकाल कर दिखला देता है कि-हे आयुष्मन् ! यह नवनीत है और यह दही है, इस प्रकार ऐसा कोई पुरुष दिखलाने वाला नहीं है कि हे आयुष्मन् ! यह
જેમ કેઈ પુરૂષ હથેલીમાંથી અલગ કરીને આંબળું બતાવે છે, કે હે આયુમન્ આ હથેલી છે, અને આ આંબળું છે. આ પ્રમાણે એવું બતાવવા વાળે કેઈ પુરૂષ નથી કે હે આયુમન આ આત્મા છે, અને આ શરીર છે, જેમ હથેળીથી આંબળું અલગ છે, તેમ જે શરીરથી આત્મા અલગ હોત તે તે બતાવવાનું શક્ય બનતા પરંતુ તેવું કંઈ કરી શકતું નથી તેથી જ શરીરથી અલગ આત્મા નથી.
જેમ કેઈ પુરૂષ દહીંમાંથી નવનીત (માખણને અલગ કરીને બતાવી દે છે, કે હે આયુષ્મન આ નવનીત–માખણ છે, અને આ દહી છે, તે રીતે એ કઈ પુરૂષ બતાવી શકવાને સમર્થ નથી કે હે આયુમન્ આ
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૪
