________________
૪૭૨
सूत्रकृताङ्गसूत्रे
मतकार्येषु न प्रवर्तयितव्याः, न परिग्रहीतव्याः - इमे भृत्यादयो मगेति कृत्वा प्ररिग्रहरूपेण स्वाधीनतया न स्वीकर्त्तव्याः, न परितापायितव्याः अन्नपाद्यवरोधेन ग्रीष्मातपादी स्थापनेन च न पोडनीयाः, नोपद्रावयितव्याः न विषशस्त्रादिना मारयितव्याः | 'एए घम्मे धुवे' एपः-अहिंसारूपो धर्मो निश्चितः णिइए' नित्यः- आद्यन्तरहितः 'सास' शाश्वतः - सनातन इत्यर्थः । 'समिच्चलोगे' समि. त्यलोकम् - लोकस्वरूपं ज्ञात्वा 'खे पन्ने हिं' खेदज्ञै:- खेदं परकीयदु ख जानन्तीति खेदज्ञाः - तीर्थकरास्तैः | 'पवेइए' प्रवेदिता - केवलज्ञानेन दृष्ट्वा कथितः अहिंसा धर्मः । एवं से भिक्खु विरए पाणाइवायाओ मिच्छादंसणसल्लाओ' एवं स मिक्षुः विरतः प्राणातिपाततो यावद् मिथ दिर्शन स्यात् । अहिंसैव परमो धर्म इति ज्ञात्वा प्राणातिपातादारम्य मिथ्यादर्शनसल्यान्तपापकर्मभि विरतो भवति । 'से भिक्खू' समिक्षुः-अहिंसाघमतत्त्वज्ञः 'णो दंतपकखालणेर्ण दंते पक्खालेज्जा' नो दन्तप्रक्षालनेन दन्तान् प्रक्षालयेत् । 'णो अंजण' नो अञ्जनम् - करना चाहिए न उन पर हुक्म चलाना चाहिए, न दास आदि बनाकर अपने अधीन बनाना चाहिये और न अन्न पानी आदि में रुकावट डालकर परिताप देना चाहिए और न विष शस्त्र आदि के द्वारा मारना चाहिए । यह अहिंसा धर्म ध्रुव-निश्चित है, नित्य आदि और अन्त से रहित है, शाश्वन सनातन है। लोक के स्वरूप को जानकर परपीड़ा को पहचानने वालों ने अर्थात् तीर्थंकरों ने यह धर्म कहा है। इस प्रकार भिक्षु अहिंसा को परमधर्म जानकर प्राणातिपात से लेकर मिथ्यादर्शनशल्य पर्यन्त सभी पापों से विरत होता है । अहिंसा धर्म तत्व का वेत्ता मुनि दन्तधावन ( दातौन) से दांतों का प्रक्षालन न करे। आंखों में अंजन न आजे । औषध का प्रयोग करके अथवा
1
પણ કરવા ન જોઇએ. તેના પર હુકમ ચલાવવે! ન જોઇએ. દાસ વિગેરે મનાવીને તેઓને પેાતાને આધીન મનાવવા ન જોઈએ. તથા આહાર પાણીમાં રાકાણ કરીને પરિતાપ પહોંચાડવા ન જોઇએ તથા વિષ શસ્ર વિગેરે દ્વારા મારવા ન જોઈએ . આ અહિંસા ધર્મ ધ્રુવ,- નિશ્ચિત છે. નિત્ય આદિ અને અન્ત રહિત-વિનાના છે. શાશ્વત સનાતન છે. લાકના સ્વરૂપને જાણીને પરપીડાને ઓળખવાવાળાઓએ અર્થાત્ તીકરાએ આ ધમ કહ્યો છે. આ પ્રમાણે ભિક્ષુ અહિંસાને પરમ ધર્મ સમજીને પ્રાણાતિપાતથી લઈને મિથ્યાદન શલ્ય સુધીના સઘળા પાપોથી વિત થાય છે. અહિંસા ધન જાણનારા મુનિ દન્તધાવન (દાતણુ) થી દાંતાને ન ધાવે આખામાં અંજન-કાજળ ન માટે, ઔષધના પ્રયાગ કરીને અથવા યૌગિક ક્રિયાદ્વારા
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૪