________________
समयार्थबोधिनी टीका द्वि. श्रु. अ. ४ प्रत्याख्यानक्रियोपदेशः ४५१ चारमनोवचनकायवाक्यः-स बालः विचाररहितमनोवचनादियुक्तः 'मुविणमविण पस्सइ पावे य से कम्मे कज्जई' स्वप्नमपि न पश्यति-स्वप्नेऽपि धर्म न जानाति, अथ तस्य पाप कर्म क्रियते-पापकर्मबन्धो भवति, 'जहा से वहए' यथा स वधकः 'तस्स वा गाहावइस्स जाव तस्स वा रायपुरिसस्स पतेयं पत्तेयं तस्य वा गाथापते वित्तस्य राजपुरुषस्य वा प्रत्येकं प्रत्येकम्-एकै कम्, अत्र यावत्पदेन गाथापतिपुत्रस्य राज्ञश्च ग्रहणं भवति, 'चित्तसमादाय दिया वा राओ वा सुत्ते वा जागर. माणे वा' चित्तसमासाय-वधेषु स्वकीयां घातमनोवृत्तिनादाय दिवा वा रात्रौ वा सुप्तो चा जाग्रता, 'अमित्तभूए' अमित्रभृतः-शत्रुभावमुपपन्नः, 'मिच्छसिटिए' मिथ्यासंस्थिता-असत्यबुद्धियुक्तः, 'पिच्चं नित्यम् 'पसढविउवायचितदंडे भाई' प्रशठव्यतिपातचित्तदण्डो भवति-प्रकर्षेण शठः प्रशठः व्यतिपाते-प्राणातिपाते चित्तंमनो यस्य स तथाभूत-धूर्ततायुक्तानोवृत्तिमान् ‘एवमेव बाले' एवमेव बालो यथा वधको न निवृत पापकर्मा-तथा बालोऽपि न नि तपापकर्मा 'सम्वेसि पाणाणं' सर्वेषां पाणिनाम् 'जाव सम्वेसि सताणं' यावत् सर्वेषां सत्वानाम् अत्र यावस्पदेन सर्वेषां भूतानां सर्वेषां जीवानां सर्वेषां सत्चानाम् इत्येषां पदानां ग्रहणं भवति 'पत्तेयं अज्ञानी जीव भी शुभ क्रियाओं में प्रवृत्ति नहीं करता, अत एव सुप्त के समान है। वह विचार रहित मन वचन काय एवं वाक्य वाला है। धर्म करने का स्वप्न भी नहीं देखता है। उसे पापकर्म का बन्ध होता है। ___जैसे वह घातक गाथापति, गाथापतिपुत्र, राजा या राजपुरुष के घात में चित्त लगाये रहता है और दिन, रात, सोते जागते उनके प्रति शत्रुता रखता है, उनको धोखा देता है और अत्यन्त पूर्तता के साथ उनके घात का विचार करता रहता है, उसी प्रकार पापकर्म से बिरत न होने वाला बाल जीव भी पापों से निवृत्त नहीं होता। वह આ અજ્ઞાની જીવ પણ શુભ ક્રિયાઓમાં પ્રવૃત્તિ કરતા નથી. એથી જ સુતેલાની જેમ જ છે. તે વિચાર વિનાને મન વચન, અને કાયવાળા છે. તેઓ ધર્મ કરવાનું સ્વપ્ર પણ દેખતા નથી. તેને પાપકર્મને બંધ થાય છે.
જેમ તે ઘાતક ગાથાપતિ, ગાથાપતિ પુત્ર, રાજા અથવા રાજપુરૂષને વાત કરવામાં ચિત્ત પરાવી રાખે છે, અને રાત દિવસ સૂતાં કે જાગતાં તેની પ્રત્યે શત્રુપણું રાખે છે, તેને દદે છે, અને અત્યંત ધૂર્ત પણાની સાથે તેના ઘાતને વિચાર કરે છે, એ જ પ્રમાણે પાપકર્મથી નિવૃત્ત ન થનાર બાલઅજ્ઞાની જીવ પણ પાપોથી નિવૃત્ત થતા નથી, તે દરેક પ્રાણું, ભૂત જીવ
श्री सूत्रतांग सूत्र : ४
