________________
४१८
सूत्रकृतासूचे इहकतये सत्वाः 'उदयजोणियाणं जाव कम्मनियाणेणं तत्थ वुकपा' उदकयोनिकानां यावत्कर्मनिदानेन-स्वकर्मनिदानेन -स्वकर्मनिमित्तेन तत्र व्यु क्रमा-बर्द्धन शीला, 'उदगनोगिएसु उदगत्ताए विउद्घति' उदकपोनिकेषु उदकतया विवर्तन्ते -जलरूपेण समुत्पद्यन्ते, 'ते जीवा स्तेषामुदकयोनिकानाम् उदकानां स्नेहमाहारयन्ति, यस्मिन्नुभूताः प्रतिष्ठिता वर्द्धमानाश्च तेषामेव रसनिष्पत्तिमुपभुजानाः प्रवर्धमाना अपि भवन्ति, 'ते जीवा आहारेति पुढ गसरीरं जाव संत ते जीवा आहास्यन्ति पृथिवीशरीरं यावत् स्यात्, पाहायं पृथिवीपभृतीनां शरीराणि स्वरूपे परिणमयन्ति, 'अवरे विणं तेसि उदगजोणियाणं उदगाणं सरीराणाणावण्णा जाव मक्खाय' तेषामुदयोनिकानामुदकानाम् -अप्कायिकानां जन्तूनामपराण्यपि च खलु शरीराणि नानावर्णगन्धरसस्पर्शयुक्तानि भवन्तीत्याख्यातानि तीर्थकृतेति ।
'अहावरं पुरक्खाय' अथाऽपरं पुराख्यातम्-अतः परं श्रीनता तीर्थकरेण उदकयोनिकत्रसकायजीवानां स्वरूपं निरूप मितव्यम् । 'इहेगइपा सत्ता उदग जोणियाणं जाव कम्मणियाणेणं तत्थ वुस्कमा उदगजोणिएमु उदपसु तसपाणताए विउद्धृति' इहैकतये सत्या उदकयोनिकानां यावत्कर्म निदानेन तत्र व्युत्क्रमा उत्पन्न होते हैं । वे उन उदकयोनिक उदक जीवों के रस का आहार करते हैं और पृथ्वीकाय आदि का भी आहार करते हैं और उन्हें अपने रूप में परिणत कर लेते हैं । अर्थात् वे जल में उत्पन्न होते हैं, जल में रहते हैं और जल में बढते हैं, उसी जल के रस का उपभोग करते हए बढते हैं और साथ हो पृथ्वा आदि के शरीर का भी उपभोग करते हैं। उन उदक जीवों के नाना बर्ण, गंध रस और स्पर्श बाले अनेक शरीर होते हैं।
तीर्थकर भावान् ने जीवों के अन्य भेद भी कहे हैं। कोई कोई जीव अपने कर्म के वशीभूत होकर उदकयोनिक उदक में त्रस रूप से उत्पन्न होते हैं, उसी में स्थित होते हैं और उसी में वृद्धि को प्राप्त થાય છે. તેઓ એ ઉદકનિક ઉદકવાળા જીવોના રસનો આહાર કરે છે અને પૃથ્વીકાય વિગેરેને પણ આહાર કરે છે. અને તેને પિતાના રૂપથી પરિણમાવે છે. અર્થાત જે પાણીમાં ઉત્પન્ન થાય છે. પાણીમાં રહે છે, અને પાણીમાં વધે છે. એજ પાણીના રસનો ઉપભેગ કરતાં થકા વધે છે. અને સાથે જ પૃથ્વી વિગેરેના શરીરને પણ ઉપભેગ કરે છે. તે ઉદનિવાળા પાણિના જેના અનેક વર્ણ, ગંધ, રસ અને સ્પર્શવાળા અનેક શરીરો હોય છે.
તીર્થકર ભગવાને જીવના બીજા ભેદે પણ કહ્યા છે. કેઈ કઈ જીવ પિતાના કર્મને વશ થઈને ઉકનિક ઉદકમાં ત્રસ પણાથી ઉત્પન્ન થાય છે. તેમાં સ્થિત રહે છે. અને તેમાંજ વૃદ્ધિ પ્રાપ્ત કરે છે. તે જ ઉદક નિવાળા
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૪
