________________
सूत्रकृतागसूत्र भवंतीति मक्खायाई, तं जहा-किरियावाईणं अकिरियावाईणं अन्नाणियवाईणं वेणइयवाईणं, तेऽवि परिनिवाणमाहंसु, तेऽवि मोक्खमासु तेऽवि लवंति सावगे। तेऽवि लवंति सारइत्तारो॥सू० २५॥४०॥
छाया-एवमेव समनुगम्यमानाः अनयोरेव द्वयोः स्थानयोः सम्पतन्ति तद्यथा धर्मे चैव अधर्मे चैत्र उपशान्ते चैा अनुपशान्ते चैत्र, तत्र खलु योऽसौ प्रथमस्य स्थानस्य अधर्मपक्षस्य विभङ्ग एवमाख्यात तत्र खलु अनि त्रीणि त्रिषष्टानि पावादुकशतानि भवन्ति-इत्याख्यातानि, तद्यथा-क्रियागादिनामक्रियावादिना मज्ञानादिनां विनयवादिनाम् । तेऽपि परिनिर्वाणमाहुः, तेऽपि मोक्षमाः , तेऽपि लपन्ति श्रावकान् । 'तेऽपिलान्ति श्रावयितारः ॥ मू०२६-४०॥
टीका-'एवमेव समणुगम्ममाणा' एकमेव समनुगम्यमानाः-ख्यायमाना:संक्षेपतो विचार्यमाणाः सर्वे पन्थानः 'इमेहि चेन दोहि ठाणेहि समोयरंति' अनयो रेव धर्माधर्मयोः द्वयोः स्थानयोः संपतन्ति, 'तं जहा' तद्यथा-धम्मे चेव-अधम्मे चेव' धर्मे चैव अधर्म चैत्र ‘उवसंते चेव अणुवसंते चेव' उपशान्ते चैव-अनुपशान्ते चैव धर्मपक्षे अधर्मपक्षे एव सर्वमतानामन्त यो भवति, इति ताभ्यां भिन्नपक्षस्य न संभवः, 'तत्थ णं जे से पढमस्स ठाणस्स अधम्मपक्खस्स विभंगें एवमाहिए' तत्र -तस्मिन् पक्षे-रतेषां' पादुकं-पवादानां समावेशस्तत्राह-'तत्थ' इत्यादि। तब-योऽऔ प्रथमस्य स्थानस्याऽधर्मपक्षस्य विभा एवमाख्यातः प्रथमपक्षस्य पूर्व
'एवमेव समणुगम्ममाणा' इत्यादि ।
टीकार्थ-यही संक्षेप से कहा जाय तो सभी पक्ष इन दो स्थानों में अन्तर्गत हो जाते हैं, यथा-धर्म में और अधर्म में, उपशान्त में और अनुपशान में । तात्पर्य यह है कि परस्पर विरुद्ध धर्म पक्ष और अधर्म पक्ष में ही सब पक्षों क समावेश हो जाता है। इन दो से भिन्न तीसरा कोई पक्ष सम्भव नहीं है।
'एवमेव समणुगम्ममाणा' त्याह
ટીકા –જે સંક્ષેપથી કહેવામાં આવે તે સઘળા પક્ષો આ બે સ્થાનોમાં અંતર્ગત થઈ જાય છે. જેમકે – ધર્મમાં અને અધર્મમાં ઉપશાન્તમાં અને અને અનુપશાતમાં તાત્પર્ય એ છે કે-પરસ્પર વિરૂદ્ધ ધર્મ પક્ષ અને અધર્મ પક્ષમાં જ સઘળા પક્ષેને સમાવેશ થઈ જાય છે. આ બે પક્ષથી ભિન્ન ત્રિીજો કઈ પક્ષ સમ્ભવિત નથી.
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્રઃ ૪
