________________
५३६
सूत्रकृताङ्गसूत्रे
( अमगुस्सेसु) अमनुष्येषु मनुष्य भिन्नेषु प्राणिषु (णो तहा) नो तथा मनुष्य वदन्ययोनौ कृतकृत्यत्वं न भवति तत्र धर्माराधनाभावादतो मनुष्य एव सिद्धिगति भाग् भवतीति (मे) मया (सुर्य) श्रुतं भगवत्समीपे साक्षात् श्रवणगोचरीक्रतमिति ॥ १६ ॥
टीका- - अथ सुधर्मस्वामी जम्बूस्वामिनं कथयति- हे जम्बूः ! 'उत्तरीए' aistarये जिनशासने 'इयं' इदं वक्ष्यमाणं 'सुर्य' श्रुतं मया, कि श्रुतम् ? इत्याह- धर्माराधनयोग्या एव मनुष्याः 'णिद्विद्वा' निष्ठितार्थाः कृतकृत्याः मोक्षगामिनो भवन्ति । वा - अथवा अवशिष्टकर्माणः केचन कर्मसद्भावात् सम्यवत्वादि सामग्री सद्भावेऽपि तद्भवे मुक्ता न भवन्ति किन्तु 'देवा' देवा:- सौधर्माद्यो देवाः 'एयं' एतत् पूर्वोक्तं मोक्षगामिस्त्रम् 'एगेलि' एकेषाम् - केपाञ्चित् धर्म आदि विमानों में देव रूप से उत्पन्न होते हैं। इस प्रकार की कृतकृत्यता किन्हीं किन्हीं मनुष्यों को ही प्राप्त होती है, मनुष्य से भिन्न योनिक प्राणियों को प्राप्त नहीं होती। क्योंकि वे वैसा धर्माराधन नहीं कर सकते। अतएव मनुष्य ही सिद्धि का भागी होता है। यह मैंने भगवान् के समीप साक्षात् सुना है ||१६||
-
टीकार्थ- सुधर्मास्वामी जम्बूस्वामी से कहते हैं - हे जम्बू ? लोको तर जिनशासन में मैंने यह सुना है कि धर्माराधन के योग्य ही मनुष्य मोक्षगामी होते हैं अथवा जिनके कर्म शेष रह जाते हैं, वे सम्यग्दर्शन आदि सामग्री का सद्भाव होने पर भी कर्मों के सद्भाव के कारण उसकी परिपूर्णता न होने से उसी भवमें मोक्ष नहीं जाते किन्तु सौधर्मादि देव लोक में देव होते हैं । किन्हीं किन्हीं मनुष्यों को ही मोक्ष प्राप्ति होती है मनुष्य से भिन्न अन्य प्राणी उसी भव में कृतकृत्य नहीं જ સિદ્ધિને પામનાર બને છે. એ મેં ભગવાના મુખેથી સાક્ષાત્ સાંભન્યુ છે. ૧૬૫
ટીકા--સુધર્માસ્વામી જમ્મૂસ્વામીને કહે છે કે- હે જમ્મૂ લેાકેાત્તર જીન શાસનમાં મે' એવું સાંભળ્યું છે કે-ધર્મારાધનને ચેાગ્ય મનુષ્ય જ મેાક્ષ ગામી હાય છે. અથવા જેમના કમ` શેષ રહી જાય તેએ સમ્યક્દશન વિગેરે સામગ્રીના સદ્ભાવ હાય તેા પણ કર્મોના સદ્ભાવને કારણે તેની પરિપૂર્ણતા ન હાવાથી એજ ભવમાં મેાક્ષ પામતા નથી. પરંતુ સૌધમ વગેરે દેવલેકમાં દેવ થાય છે. કાઇ કાઈ મનુષ્યને જ મેાક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. મનુ. ચથી ભિન્ન અન્ય પ્રાણી એજ ભવમાં કૃતકૃત્ય થઈ શકતા નથી. કેમકે–
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૩
