________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ९ धर्मस्वरूपनिरूपणम्
टीका-'पाणहामो य' उपानहौ च उपलक्षणत्वात् काष्ठणदुकादीनामपि प्रहणम् , 'छत्तं' छन प्रसिद्धम् , 'गालिय' नालिकम्-धूतक्रीडाविशेषम् , 'वालवीयणं' बालव्यजना-बाले मयूरपिच्छिकादिभिः संपादितं वालव्यजनम् 'पंखा' इतिलोकमसिद्धम् 'परकीरियं' परक्रियाम्-परस्य सम्बन्धिनी क्रिया कुचेष्टारूपा ताम् 'अन्नमन्नं' अन्पोऽन्य-परस्परम्--परस्परक्रियमाणां क्रियाम् 'त' तत् सवम् 'विज्ज' विद्वान् ‘परिजाणिया' परिजानीयात् , एतत्सर्वसशेषं ज्ञपरिज्ञया ज्ञात्वा प्रत्याख्यानपरिज्ञया परिहरेत् । उक्त
'उपानद्धारणं द्यूतक्रीडनं छत्रधारमा ।
वालगजनमेतद्धि व्यतिहत्य व्रजेत् सुधीः । १।। इति ॥१८॥ मूलम्-उच्चारं पासवणं हरिएंसु करे मुणी।।
वियडेण वावि साहड णायमेजो केयाइ वि ॥१९॥ छाया-उच्चारं प्रस्रवणं हरितेषु न कुर्या-मुनिः।
विकटेन वापि संहृत्य नाचमेत कदाचिदपि ॥१९॥ टीकार्थ-'पाणहाओ' का अर्थ है चमड़े से बने पाद्माण किन्तु उपल. क्षण से काष्टपादुका (खडाऊ) आदि भी इनमें समाविष्ट होती हैं। इसी प्रकार छत्र, नालिक (यूतक्रीड़ा), वालों आदि का बना पंखा, परक्रिया (पर संबंधी क्रिया) तथा अन्योन्य क्रिया अर्थात् क्रियाओं का व्यत्यय, इन सब को मेधावी ज्ञपरिज्ञा से अनर्थ का मूल जाने और प्रत्याख्यान परिज्ञा से उनको त्याग दे। कहा भी है-'उपानद्धारणं यूत' इत्यादि।
'पगरखी पहनना, द्यूत क्रीडा करना, छाता धारण करना, पंखा चलाना, इत्यादि को त्याग कर ज्ञानी पुरुष संयम का अनुष्ठान करे ॥१॥ ॥१८॥ ___टी:-'पाणहाओ' नाम यामाथी मनावर ५२मा मात्र એ પ્રમાણે છે, પરંતુ ઉપલક્ષણથી લાકડાની પાદુકા-ચાખડી વિગેરે પણ તેનાથી ગ્રહણ થાય છે. એ જ પ્રમાણે છત્ર, નાલિક (ઘુતક્રીડા) વાળા વિગે.
ના બનાવેલ પંખા, પરક્રિયા (પરસંબંધી ક્રિયા) તથા અન્ય ક્રિયા અર્થાત ક્રિયાઓને વ્યત્યય–ફેરફાર આ સઘળાને મેધાવી-ડાહ્યો પુરૂષ જ્ઞપરિજ્ઞાથી અનર્થકારક જાણીને અને પ્રત્યાખ્યાન પરિજ્ઞાથી તેને ત્યાગ કરે. કહ્યું પણ छे-उपानद्धारणं चूत' या १२॥ ५९२१), धूतहिया ४२वी, छत्री धारण કરવી. પંખા ચલાવવા, વિગેરેને ત્યાગ કરીને જ્ઞાની પુરૂષ સંયમનું અનુષ્ઠાન કરે. ૧૫ ૧૮
श्री सूत्रतांग सूत्र : 3
