________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. १४ ग्रन्थस्वरूपनिरूपणम्
४०१ गुरुकुलात् गच्छाद्वा बहिः (ण णिक्कसे) न निष्कसेत-अन्यत्र नोपवसेत स्वच्छन्दचारी न भवेदिति भावः ॥४॥ ___टीका.... 'मणुए' मनुजः-साधुः 'अणोसिए' अनुषितोऽनवस्थित:-स्वच्छन्द चारी 'गंतकर' नान्तकर:-कर्मक्षयकारको न भवति 'इइ' इत्येवं 'णच्चा' ज्ञात्वा -सम्मग विचार्य 'ओसाणं' अवसानम्-गुरुकुले सदैवाऽवस्थानम्-निवासं याव ज्जीवम् तथा 'समाहि' समाधिम्-संयमाऽनुष्ठानरूपाम् 'इच्छे' इच्छेद-वाञ्छेत् , स एव प्रतिज्ञातमर्थ प्रतिपालयितुं शक्ष्यति, यो गुरुकुले सदैव तिष्ठति, नान्यथा तत्संभवति । गुरुकुलवासरहितस्य ज्ञानमुपहासमायं भवति । तदुक्तम् –'नहि भवति निर्विगोपकमनुशासितगुरुकुलस्य विज्ञानम् ।
प्रकटितपश्चाद्भागं पश्यत नृत्यं मयूरस्य ॥१॥ इच्छा करे । एवं भव्य मोक्ष गमन योग्य साधु का वृत्त को जो कि सर्वज्ञ द्वारा प्रतिपादित संयम मार्ग और जिनधर्म है उसको प्रकाशित करते हुए गुरुकुल से या गच्छ से बाहर न निकले ॥४।
टीकार्थ-जो मनुष्य अर्थात् साधु गच्छ में निवास न करके स्वच्छन्द विचरण करता है, वह कर्मों का क्षय नहीं कर सकता। ऐसा विचार करके साधु सदैव गुरुकुल में रहने की इच्छा करे और सम्यक अनुष्ठान करने की अभिलाषा करे । जो सदैव गुरु के समीप निवास करेगा, वही अपनी प्रतिज्ञा का पालन करने में समर्थ होगा। इसके विना प्रतिज्ञा का पालन कहीं हो सकता। गुरुकृलवास से रहित पुरुष का ज्ञान हास्यास्पद होता है। कहा भी है-'नहि भवति निर्विगोपक' इत्यादि । ની જ ઈરછા કરે, તથા ભવ્ય મેક્ષ ગમન યોગ્ય સાધુના વૃત્તાંતને કે જે સર્વજ્ઞ દ્વારા પ્રતિપાદિત સંયમ માર્ગ અને જૈનધર્મ છે, તેને પ્રકાશ કરતા થક ગુરૂકુળમાંથી અથવા ગચ્છમાંથી બહાર નીકળે નહીં અર્થાત સ્વચ્છદાચારી ન બને છા
ટીકાર્ય–જે મનુષ્ય અર્થાત્ સાધુ ગચ્છમાં નિવાસ ન કરતાં સ્વચ્છ વિચરણ (વિહાર) કરે છે, તે કમીને ક્ષય કરી શકતા નથી. એવો વિચાર કરીને સાધુ હમેશાં ગુરૂકુળમાં રહેવાની ઈચ્છા કરે, અને સમ્યક્ અનુષ્ઠાન ४२वानी मलिसाषा-२छ। 3३, रे सा शु३नी पासे निवास ४२शे, मेर પિતાની મર્યાદાના પાલનમાં સમર્થ થઈ શકશે. તે સિવાય પ્રતિજ્ઞાનું પાલન થઈ શકતું નથી ગુરૂકુળ વાસથી રહિત પુરૂષનું જ્ઞાન હાસ્યાસ્પદ થાય છે. ४. ५॥ छ -नहि भवति निर्विगोपक' त्या
श्री सूत्रता सूत्र : 3
