________________
समर्थ बोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ९ धर्मस्वरूपनिरूपणम्
२९
टीका- 'घोयणं' धावनम् - प्रक्षालनं शोभार्थं वस्त्रादीनाम्, 'रयणं' रञ्जनम् हस्तत्रत्रादीनाम्, 'बत्थीकर्म' बस्तिकर्म-गुदामार्गत उदरे जलमानीय तज्जलेन सार्क निःशेषमलानां बहिर्निःसारणं बप्रतिकर्म । 'विरेयणं' विरेचनम् - वैद्यकोक्तामयादि चूर्णप्रयोगेणाधोमार्गतो मलनिःसारणम् । 'वमणं' वमनम् - अङगुल्यादि प्रवेशेन मुक्ताऽऽहारस्य मुखमार्गेण वहिर्निःसारणम् । 'अंजणं' अञ्जनम् - शलाकया नेत्रशोभार्थ मषी द्रव्याणां नेत्रयो निक्षेपणम् '' तदेतद् धावनादिकं सर्वमपि 'पलीमंथ' पलिनन्थम् - संयमविघातकारणम् इति ज्ञपरिज्ञया ज्ञात्वा प्रत्याख्यानपरिज्ञया परित्यजेत् । वस्त्रादीनां प्रक्षालनं रञ्जनं वस्तिकर्म विरेचनं वमनं नेत्रा ञ्जनं च संयमविनाशकारि ज्ञात्वा मुनिरेवान्न सेवेत ||१२|| मूलम् - गंध मल्लेसिंणाणं च दंतपंक्खालणं तेहा ।
"
परिरंगहित्थिकम्मं च तं विज्जं परिजाणिया ॥ १३ ॥
टीकार्थ- सुन्दरता के लिए वस्त्र आदि का प्रक्षालन करना, वस्त्र आदि को रंगना, गुदा के मार्ग से उदर में जल पहुंचा कर उस जल के साथ मल का बाहर निकालना अर्थात् वस्तिकर्म करना, वैद्यक के अनुसार हरड़ आदि का चूर्ण खाकर जुलाब लेना, वमन करना अर्थान् अंगुली आदि मुख मे रखकर मुक्त आहार को मुखसे बाहर निकालना आखों में अंजन आंजना, इन सब कार्यों को संयम का विघातक समझ कर त्याग देना चाहिए ।
अभिप्राय यह है कि वस्त्र आदि को धोना, रंगना, वस्तीकर्म करना, विरेचन, वमन और अंजन लगाना इन सब को संयम का विनाशक जानकर मुनि उनका सेवन न करे उनका त्याग करे ॥ १२ ॥
ટીકા ——સુંદર પણા માટે વસ્ત્ર વગેરેનું પ્રક્ષાલન કરવું (ધાતુ) ર'ગવુ, ગુદાના માગથી પેટમાં જળ પહાંચાડીને તે જળની સાથે મળ બહાર કહે!હવા અર્થાત્ ખસ્તિકમ કરવુ. વૈદ્યક પ્રમાણે હરડે વિગેરેનું ચૂર્ણ ખાઇને જુલાબ લેવે!, ઉલ્ટી કરવી અર્થાત્ આંગળી વગેરે મેાંમાં રાખીને ભુક્ત આહાર મૂખથી બહાર કડાડવા આખામાં અંજન આંજવું. આ સઘળા કાનેિ સયમના વિઘાતક સમજીને તેના ત્યાગ કરવા જોઇએ.
કહેવાના હેતુ એ છે કે વસ્ત્ર વગેરેને ધાવા, રંગવા મસ્તી ક્રમ કરવુ વિરેચન, વમન, અને અજન લગાડવું. આ બધાને સંયમના વિધાતક સમ જીને મુનિએ તેનું સેવન કરવુ' નહી' અર્થાત્ તેને ત્યાગ કરી દેવેન્દ્ર ૧૨)ા
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૩
