________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. १३ याथातथ्यस्वरूपनिरूपणम् ३३९ स. तथाविधः पुरुष एव (समे) समः मध्यस्थः संप्रति ‘अझंझपत्ते' अज्ञझी माप्त:-क्रोधमायावर्जितः 'होई' भवति ॥७॥ ____टीका-पुनरपि सद्गुणानेव दर्शयति-य: संसारसागरादतीवोद्विग्नः 'बहुंपि' बहुअपि प्रमादतो मार्गात्स्खलितः अनेकशो गुर्वादिभिः 'अणुसासिए' अनुशासितः-शिक्षितः उन्मार्गपापककारणपरिहारायाऽऽदिष्टः 'तहच्चा' तथा: यथैव पुरा संघमपरिपालने चित्तत्तिरासीत् तथैव शिक्षानन्तरमपि चित्तवृत्ति कुर्वाणः, मनागपि नान्यथा चित्ते आनयति 'से' स एव पेसले' पेशलो विनयादिगुणसंपन्नो मृदुभाषी भवति तथा 'मुहमे' सूक्ष्मः-सूक्ष्मदर्शित्वात् सूक्ष्मार्थभाषि वाद्वा घातीकर्मस्वरूपविचारकत्वाद्वा मूक्ष्मः 'पुरिसजाए' पुरुषजातः स एव परमार्थतः पुरुषार्थकारी 'जच्चन्निए' जात्यन्वितः-सुवंशोद्भवः सन् श्रील. वानेव मुकुलो भण्यते न तु सुकुलोत्पत्तिमात्रेण सुकुलो भवति । तथा स एव पुरुष संयममार्ग का प्रवर्तक होकर मध्यस्थ होता है और क्रोध माया रूप झंक्षा को प्राप्त नहीं करता है ॥७॥ ____टीकार्थ--पुनः सद्गुणों को ही प्रदर्शित करते हैं-जो संसार से अतीव उद्विग्न होता है तथा प्रमाद वश सन्मार्ग से स्खलना होने के कारण अनेकवार गुरु आदि से अनुशासित होने पर अर्थात् उन्मर्ग प्राप्त कराने वाले कारणों का त्योग करने का आदेश देने पर अपनी चित्तवृत्ति को पूर्ववत् पवित्र बनाये रखता है, वह विनय आदि गुणों से युक्त होता है , मृदुभाषी होता है, तथा सूक्ष्मदर्शी, सूक्ष्म अर्थों का वक्ता और घाती कर्मों के स्वरूप का विचारक होने से सूक्ष्म होता है, ऐसा पुरुष ही वास्तवमें पुरुषार्थकारी होता है । वही जातिमान होता है क्योंकि सुकुल में उत्पन्न होकर भी जो शीलवान् પ્રવર્તક બનીને મધ્યસ્થ બને છે. તથા ક્રિોધ માયા રૂપ ઝંઝાને વશ થતા નથી પછા
ટકાઈ- ફરીથી સદ્ ગુણોને જ બતાવતાં કહે છે કે-જે આ સંસાર સાગરથી અત્યંત ઉગ યુક્ત થાય છે, તથા પ્રમાદ વશાત્ સન્માર્ગથી ખલિત થવાથી અનેકવાર ગુરૂ વિગેરે દ્વારા અનુશાસિત કરવામાં આવતાં અર્થાત ઉન્માર્ગ પ્રાપ્ત કરાવવાના કારણે ત્યાગ કરવાની આજ્ઞા કરવામાં આવતાં પિતાની ચિત્તવૃત્તિને પહેલાની જેમ પવિત્ર બનાવી લે છે, તે વિનય વિગેરે ગુણેથી યુક્ત હોય છે, ડું બેલવાવાળો હોય છે, તથા સૂફમદર્શી, સૂક્ષ્મ અર્થોને વક્તા -લનાર અને ઘાતિયાકર્મના સ્વરૂપને વિચારવાનું હોવાથી સૂક્ષમ હોય છે, એ પુરૂષ જ વાસ્તવિક રીતે પુરૂષાર્થને કરવાવાળો હોય છે, એજ જાતિ
श्री सूत्रतांग सूत्र : 3
