________________
२१४
सूत्रकृताङ्गसूत्रे
(मच्छेसणं कलसाधमंझाणं झियायंति) मत्स्यैषणं - मत्स्यप्राप्तिरूपं कलुषमधमं ध्यानं ध्यायन्ति तथा एतेऽपीति ॥२७॥
•
टीका- 'जहा ' यथा - येन प्रकारेण 'टंका' ढङ्काः- ढङ्कनामकाः पक्षिणः, च 'केका' कङ्काः - तन्नामकाः, तथा-'कुलला' कुरराः, 'मग्गुका' मद्गुकाः 'सिही' शिखिनः जलकुक्कुटाः एतन्नामानो जलाशयनिवासिन आमिपजीविनः पक्षिणएते 'मच्छेसणं' मत्स्यैषणं - मत्स्यान्वेषणं मत्स्यानां मारणरूपम् 'कलुसाधर्म' कलुषाधमं कुत्सितमेव 'झाणं' ध्यानम् 'झियायंति' ध्यायन्ति इति दृष्टान्त श्लोकोऽयम् दृष्टान्तेन निरूप्यमाणोऽर्थः सौकर्येण अवबुद्धो भवतीति मत्वादृष्टान्तः प्रदर्शितः । यथा तेषां कङ्कादीनां ध्यानं मत्स्यवधात्मक सावद्यव्यापारतयाति कलुषम्, तथा आर्चरौद्रध्यानरूपतया चाधमं ध्यानं भवतीति ॥ २७ ॥ नामक यह जलाशय के आश्रित पक्षी मछलियों की प्राप्ति का अधम ध्यान करते रहते हैं, उसी प्रकार ये भी अशुभ ध्यान में लीन रहते हैं ॥२७॥ टीकार्थ ढंक, कंक, कुरर, मद्गुक और शिखी - जलकुक्कुर ये पक्षियों के नाम हैं जो जलाशय के सहारे रहते हैं । ये पक्षी निरन्तर मछलियों के अन्वेषण और मारण का ही अत्यन्त कलुषित ध्यान किया करते हैं। यह दृष्टान्त प्रतिपादक श्लोक है, दृष्टान्त के द्वारा प्ररूपित अर्थ सुगमता से समझ में आ जाता है, ऐसा मान कर दृष्टान्त प्रदशित किया गया है ।
vide
आशय यह है कि जैसे ढंक कंक आदिका ध्यान मत्स्यवध रूप सावय व्यापारमय होने से अधम है, उसी प्रकार उनका ध्यान भी आत रौद्र रूप होने से अधम है ||२७||
જલાશ્રયને આશ્રયે રહેવાવાળા પક્ષિઆ માછલીયેાની પ્રાપ્તિનું અધમધ્યાન કરે છે, એજ રીતે તે પણ અશુભ ધ્યાનમાં લીન રહે છે. ારછા
ટીકા”—ક, ક, કુર, મછુક, અને શિખી આ પક્ષિયાના નામેા છે, કે જે જલાશયાના આશ્રયથી રહે છે. આ પક્ષિયા કાયમ માછલિચાનુ અન્વેષણ-શાધન અને મારણ-મારવાનુ જ અત્યંત મલિન ધ્યાન કર્યા કરે છે. આ દૃષ્ટાંત પ્રતિપાદન કરવાવાળા ક છે. દૃષ્ટાન્ત દ્વારા બતાવેલ અથ સુગમ પણાથી સમજવામાં આવી જાય છે. તેમ માનીને દૃષ્ટાંત બતાવ વામાં આવેલ છે.
કહેવાના આશય એ છે કે-જેમ ઢક, કક વિગેરેનું ધ્યાન મત્સ્યવધ રૂપ સાવઘ વ્યાપારમય હોવાથી અધમ છે, એજ પ્રમાણે તેએનું ધ્યાન પણ આત અને રૌદ્રરૂપ હોવાથી સ્ત્રધમજ છે. તારા
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૩
