________________
-
-
समयार्थचोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ११ मोक्षस्वरूपनिरूपणम् १८३ मूलम्-उड्डूं अहे य तिरियं, जे केइ तसथावरा।
सम्वत्थ विरतिं कुजा, संति निव्वाणमाहियं ॥११॥ छाया-ऊर्ध्वमस्तिर्यग् ये केचित् बसस्थावराः ।
सर्वत्र विरतिं कुर्यात्, शान्तिनिर्वाणमाख्यातम् ॥११॥ अन्वयार्थः-(उड़ अहेयतिरियं) ऊर्चमधस्तिर्यक् (जे केइ तसथावरा) ये केचन सा द्वीन्द्रियादयः स्थावरा:-पृथिव्यादयो जीवाः सन्ति (सम्वत्थ. विरति कुन्जा) सर्वत्र-प्राणिसमुदाये विरति-प्राणातिपातनिवृत्ति कुर्यात् (संतिनिध्वाणमाहिये) इत्थं कुर्वत एव शान्तिनिर्वाण च-मोक्षो भवतीति आख्यातंकथितमिति ॥११॥ 'उडू अहे य तिरियं' इत्यादि ।
शब्दार्थ--'उड़ अहे य तिरियं-ऊर्ध्वमधस्तिर्यक्' ऊपर नीचे और तिरछा 'जे के तसथावरा-ये केचन सस्थावरा' जो त्रस और स्थावर प्राणी है 'सव्वत्थ विरति कुज्जा-सर्वत्र विरतिं कुर्यात्' सर्वत्र उनकी हिंसासे निवृत्त रहना चाहिये 'संति निधाणमाहियं-शान्ति. निर्वाणमाख्यातम्' इस प्रकार से जीव को शान्तिमय मोक्ष की प्राप्ति कही गई है कारणकि विरतिमान् से कोई डरता नहीं हैं ॥११॥
अन्वयार्थ-ऊँची नीची और तिर्की दिशाओं में जो त्रस और स्थावर प्राणी हैं, उन सब में प्राणातिपात की निवृत्ति करनी चाहिए । ऐसा करने वाले को ही मोक्ष की प्राप्ति कही गई है ॥११॥
'उड अहे य तिरिय' त्याह
शहाथ--'उड्ढ अहे य तिरिय-ऊर्ध्वमधस्तिर्यक्' ७५२ नीय भने ति२७५ 'जे केइ तसथावरा-ये केचन त्रस स्थावराः' २ स भने स्था१२ प्रालि 'सम्वत्थ विरति कुज्जा-सर्वत्र विरतिं कुर्यात्' तेमनी हिसाथी स-स माथी निवृत्त २३ न. संति निव्वाणमाहियं शान्तिनिर्वाणमाख्याત' આ રીતે જીવને શાતિમય મોક્ષ પ્રાપ્તિ કહી છે. કારણ કે વિરતિયુક્ત પુરૂષથી કેઈ ડરતું નથી. ૧૧૫
અન્વયાર્થ–લચી, નીચી. અને તિરછી દિશાઓમાં જે ત્રસ અને સ્થાવર પ્રાણિ છે, તે બધામાં પ્રાણાતિપાતની નિવૃત્તિ કરવી જોઈએ. એમ કરવાવાળાને જ મોક્ષની પ્રાપ્તિ કહી છે. ૧૧
श्री सूत्रकृतांग सूत्र : 3