________________
समयार्थबोधिनी टोका प्र.शु. अ. ६ उ.१ भगवतो महावीरस्य गुणवर्णनम् ५१९ -कमलं प्रधानमाहुः-कथयन्ति (जहा) यथा वा (खत्तीण) क्षत्रियाणां मध्ये (दंतवक्के सेटे) दान्तयाक्यः चक्रवर्ती श्रेष्ठः (तह) तथा-(इसीण) ऋषीणां मध्ये (बद्धमाणे) बर्द्धमानो महावीरः (सेट्टे) श्रेष्ठः प्रधान इति ॥२२॥
टीका-'जहा' यथा 'णाए' ज्ञातो-जगति प्रसिद्धः 'जोहेसु' योधेषु 'पीस लेणे' विश्वसेनः-चक्रवर्ती, यथा योधेषु प्रधानतया लोके प्रसिद्धः । 'जह' यथा या 'पुप्फे मु' पुष्पेषु-बकुलमन्दारचम्पकादिषु बहुषु अरविन्द-नीलोतालं श्रेष्ठमाहुः, पुष्पाणां गुणाऽवगुणज्ञातारः, 'जह' यथा-'खतीण' क्षत्रियाणां मध्ये 'दंतवक्के' दान्तवाक्यः, क्षतानाशात् त्रायन्ते-रक्षन्ति ये ते क्षत्रिया: तेषां क्षत्रियाणां मध्ये दान्तवाक्यः क्षत्रिप इव दान्ताः उपशान्ताः वाक्यादेव शत्रयो यस्य स दान्तवाक्प:-चक्रवर्ती। यद्यपि विश्वसेनदान्तवाक्यावुभावपि चक्रवत्तिनौ तयोरेकस्यैव कथनेन निर्वाहात् उमपोः कथनेन पुनरुक्तिरूपा शङ्का ____टीकार्थ--जिस प्रकार समस्त योद्धाओं में, जगत् में प्रख्यात विश्वसेन नामक चक्रवर्ती प्रधान कहा जाता है, अथवा जैसे बकुल मन्दार चम्पक आदि बहुत प्रकार के पुष्पों में पुष्पों के गुणावगुणों के ज्ञाता अरविन्द अर्थात् नील कमल के पुष्प को श्रेष्ठ कहते हैं, अथवा जैसे समस्त क्षत्रियों में 'क्षत अर्थात् नाश से त्राण अर्थात् रक्षण करने वाला क्षत्रिय कहलाता है' दान्तवाक्य प्रधान कहा जाता है, क्योंकि जिसके वचन मात्र से शत्रु दान्त अर्थात् उपशान्त होजाएँ उसे 'दान्त चाक्य' कहते हैं । यद्यपि विश्वसेन और दान्तवाक्य दोनों चक्रवर्ती हैं, इनमें से किसी एक का ही ग्रहण करने से काम चल सकता है, अतः दोनों का ही ग्रहण करना पुनरुक्ति है, ऐसी अशंका की जा દાન્તવાક્ય ચક્રવતી ને શ્રેષ્ઠ ગણવામાં આવે છે, એજ પ્રમાણે સમસ્ત ત્રષિઓમાં વર્તમાન મહાવીર સ્વામી શ્રેષ્ઠ છે. કેરા
ટીકાર્ય–જેવી રીતે સમસ્ત દ્ધાઓમાં વિશ્વસેન ચકવી પ્રસિદ્ધ થઈ ગયા છે, અથવા જેમ બકુલ ચપો, ગુલાબ આદિ સઘળાં કલમાં, ફલેના ગુણાવગુણના જાણકારે, અરવિંદ-નીલકમળને શ્રેષ્ઠ કહે છે, અથવા જેમ સમસ્ત ક્ષત્રિમાં (ક્ષત એટલે નાશ. નાશમાંથી ત્રાણ-રક્ષણ કરનારને ક્ષત્રિય કહે છે (દાતવાકય સર્વશ્રેષ્ઠ ગણાય છે, કારણ તેને અવાજ માત્ર સાંભળતાં જ શત્રુઓ દાન્ત એટલે કે ઉપશાન્ત થઈ જતા. જેને અવાજ સાંભળતાં જ શત્રુઓ દાન્ત થઈ જાય છે, તેને દાન્તવાકય કહે છે એજ
આ અષિામા શ્રી વર્ધમાન મહાવીર સ્વામી શ્રેષ્ઠ છે. શંકા-વિશ્વસેન અને દાન્તવાકય. આ બને ચક્રવતી આ છે. તેથી અહીં પુનરુક્તિ દોષ
શ્રી સૂત્ર કતાંગ સૂત્ર : ૨
