________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र. श्रु. अ. ५ उ.२ नारकीयवेदनानिरूपणम् ४२९
अन्वयार्थ:-(बाला) बाला बालवत् पराधीनाः नैरयिकाः (बला) बलात्-बलात्का. रेण (पविज्जलं) मदीप्तनला रुधिरकर्दमेन पिच्छिलां (कंटइल) कण्टाविला-कण्टकयुक्ताम् (महत) महतीं-विशालां (भूमि) भूमि-पृथिवीम् (अणुकमंता) अनुक्राम्यमाणाः परमाधार्मिकैश्चाल्यमानाः (समीरिया) समीरिताः-पापकर्मणा नोदिताः (विवद्ध. तपहिं) विवध्यतः (विसण्णचित्ते) विषण्णचित्तान् (कोवलि करिति) कोट्टबलि खण्डशः कृत्वा नगरबलि कुर्वन्ति, नगरबलिवदितस्ततः क्षिपंतीत्यर्थः ॥१६॥
टीका-'बाला' बाला:-बालका इव परतंत्रास्ते नैरयिका जीवाः परमाधार्मिक द्वारा, 'बला' बलात्-बलात्कारेण 'पविजल' प्रदीप्तनलां अतिपिच्छिलाम् , पंकादिभिराविलाम् । 'कंटइल' कण्टाविलाम् , वज्रकण्टकैराकुलाम् , 'महंत' महतीमतिशयेन विस्तृताम् । 'भूमि' भूमि-भूमितलम् । 'अणुकमंता' अनुक्राम्यमाणाः प्रेरणया चाल्यमानाः। यद्यपि तादृशभूमौ गन्तुमिच्छा नास्ति, तथापि परमाधार्मिकैबलाचाल्यमानाः । 'समीरिया' समीरिताः-पापकर्मणा परमाधार्मिकमेरिताः । 'विवद्ध___ अन्वयार्थ-बालक के समान पराधीन नारक जीवों को परमाधामिक जबर्दस्ती करके रुधिर की कीचड़ से व्याप्त, कंटकाकीर्ण और विस्तृत भूमि पर चलाये जाते हैं। पापकर्म से प्रेरित परमाधार्मिक अनेक प्रकार से बांधकर विषण्णचित्त उन नारकों को खण्ड खण्ड करके नगरबलि के समान इधर उधर फेंक देते हैं ॥१६॥
टीकार्थ-जैसे बालक प्रत्येक बात में पराधीन होता है, उसी प्रकार नारक भी पराधीन होते हैं । अतएव उन्हें यहां 'बाला' अर्थात् बालक कहा गया है। उन बाल नारकों को परमाधार्मिक असुर जबर्दस्ती से पंक से परिपूर्ण और वज्रमय कांटों से युक्त, अत्यन्त विस्तृत भूमि
સૂત્રાર્થ–બાલકના સમાન પરાધીન નારક જીવેને પરમધામિકે બળ જબરીથી લેહીના કીચડથી વ્યાપ્ત, કાંટાઓથી છવાયેલા વિસ્તૃત માર્ગ પર ચલાવે છે. નારકનાં પાપકર્મોને બદલે આપવાને તૈયાર થયેલા તે પરમધામિકે, અનેક પ્રકારનાં બંધનથી બાંધીને વિષાદયુક્ત ચિત્તવાળા તે નારકેના ટુકડે ટુકડા કરી નાખીને, નગરબલિની જેમ તે ટુકડાઓને ચારે દિશામાં ફેકી દે છે. ૧૬
ટીકાર્થ–જેવી રીતે બાળક પ્રત્યેક બાબતમાં પરાધીન હોય છે, એ જ પ્રમાણે નારકે પણ પરાધીન હોય છે. તે કારણે તેમને અહીં “બાલ (અજ્ઞાન) કહેવામાં આવેલ છે. તે બાલનારકને પરમધામિડકે બળજબરીથી કીચડ અને વજામય કાંટાથી આચ્છાદિત વિસ્તૃત ભૂમિ પર ચલાવે છે. જો કે એવી
શ્રી સૂત્ર કતાંગ સૂત્ર : ૨
