________________
३७०
सूत्रकृताङ्गसूत्रे
अन्वयार्थ : - ( पात्र) पापा:- नरकपालाः नारकान् (पाणेहिं विभजयंति ) प्राणैर्वियोजयन्ति - शरीरावयवान् खंडयन्ति (तं) तत् (भे) युष्मभ्यम् (जहात हेणं) याथातथ्येन (पवक्खामि ) प्रवक्ष्यामि - कथयिष्यामि (बाला) बाला अज्ञानिनो नरकपालाः (दंडेर्हि) दण्डै: - दण्डदानेन (सम्वेहिं सर्वैः (पुराकडेहिं ) पुराकृतै:- पूर्वजन्मनि संपादितैः (दंडेहिं ) दण्डै: - दुःखविशेषैः (सरयंति) स्मारयन्ति तदानीं दीयमानदण्डेन पूर्वजन्मकृतपापं स्मारयन्तीति ॥१९॥
टीका - णमिति वाक्यालंकारे। 'पाव' पापा:- असाधुकर्माणः परमाधार्मिकाः नारकान् 'पाणेहिं' प्राणैः सेन्द्रियैः सशरीरंश्च 'विभोजयति' वियोजयन्ति', शरीरावयवानां हस्तपादादीनां कर्त्तनादिभिः वियोगं कुर्वन्ति । अवयविनोऽवयवान् पृथक् पृथक् कुर्वन्ति । कथं ते नरकपालाः शरणरहितानां नारकिजीवानांबाला:' अज्ञानी नरकपाल 'दंडेहि-दण्डैः' नारकी जीवों को दंड देकर 'सव्वेहिं सर्वै: ' सभी 'पुराव डेहिं - पुराकृतैः' पूर्वजन्म में उपार्जित किये हुए दंडेहिं - दण्डैः' दुःखविशेषों से 'सरयंति - स्मारयन्ति' स्मरण कराते हैं । १९ । अन्वयार्थ - पापी नरकपाल नारकों को प्राणों से वियुक्त करते हैं अर्थात् उनके शरीर के अवयवों को खण्डित करते हैं । यह तथ्य मैं आप को यथातथ्य कहूँगा | अज्ञान नरकपाल दंड देकर पूर्वजन्म में दूसरों के प्रति किये गये दण्डों-पापों का स्मरण कराते हैं ॥ १९ ॥
टीकार्थ- 'f' शब्द वाक्यालंकार के लिए है। पापी परमाधार्मिक उन नारक जीवों को प्राणों से पृथक करते हैं अर्थात् हाथ पैर आदि शरीर के अवयवों को काटकर अलग कर देते हैं। वे नरकपाल उन शरणहीन नारकी जीवों के प्रति ऐसा क्यों करते हैं? इसका उत्तर 'दंडेहिं - दण्डैः' नारडी लवाने उर्धने 'सब्बेहिं सर्वै: ' मधा 'पुराकडेहिपुराकृतैः' पूर्वन्ममां उपारे 'दंडेहिं - दण्डै: ' दुःम विशेषोथी 'सरयंति - स्मारयन्ति' स्मर उरावे छे. ॥१८॥
સૂત્રા—પાપી નરકપાલા નારકોને પ્રાણેથી વિયુક્ત કરે છે, એટલે કે તેમના શરીરના અવયવેનું ખંડન કરે છે. આ બધુ તે કેવી રીતે કરે છે, તે હુ· તમારી સમક્ષ રજૂ કરીશ. અજ્ઞાન નરકપાલેા નારાને મારતાં મારતાં તેમણે પૂર્વજન્મમાં સેવેલાં પાપકર્મોનું તેમને સ્મરણ કરાવે છે. ૫૧૯૫ ટીકા”—સૂત્રમાં ‘ન’ પદ્મ વાકયાલંકાર રૂપે વપરાયું છે. પાપી પરમાધાર્મિકા નારકાના હાથ, પગ આદિ અંગાને કુહાડી આદિ વડે કાપીને શરીરથી અલગ કરે છે. તેઓ તે શરણહીન નારકે પ્રત્યે એવું ક્રૂર વન કેમ
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર :૨
