________________
समयार्थबोधिनी टीका प्र.श्रु. अ. ४ उ. १ स्त्रीपरीषहनिरूपणम् २४७ परानुपदिशति, मच्छन्ने च स्वयं असंयमजनकं कर्म समाचरति । तादृशं स्वकीयमसदनुष्ठानं गोपायतोऽपि तस्य कुशीलस्य । 'तहाविदा' तथाविदा:इङ्गिताऽऽकारज्ञानकुशलाः संपताचारे निपुणाश्च साधवो गृहस्थाश्च तस्य ताह. शाऽसदनुष्ठानम् 'जाणंति' जानन्त्येव । अथवा-सर्वज्ञास्तीर्थकरादयस्तु जानन्त्येव । तेषां परचित्तस्याऽपि प्रत्यक्षसंमवात् ।
“आकारैरिङ्गितर्गत्या, चेष्टया भाषणेन च ।
नेत्रवक्त्रविकारैश्च, ज्ञायतेऽन्तर्गतं मनः ॥१॥" यदा हि आकारमकारचिह्न कौंकिका अपि परकीयचेतोवृत्ति जानन्ति । तदा का कथा हस्तामलकवत् सफलपदार्थदर्शनशीलानां तादृशां महापुरुषाणां सर्व करता है। अर्थात् प्रकट में तो वह दूसरों को उत्कृष्ट आचार की शिक्षा देता है और एकान्त में स्वयं असंयममय कार्य करता है। इस प्रकार अपने दुष्कृत्यों को छिपाने पर भी जो साधु या गृहस्थ मानवीय चेष्टाओं को समझने में कुशल और संयतों के आचार के ज्ञाता हैं, वे उसके उन दुष्कृत्यों को जान ही लेते हैं । अथवा सर्वज्ञ तीर्थ कर तो जानते ही हैं, क्योंकि परकीय चित्त भी उनके लिये प्रत्यक्ष होता है। कहा है-'आकारै रिङ्गितैर्गत्या' इत्यादि।
_ 'आकार से, संकेत से, चाल से, बेष्टा से, बोली से और नेत्रों तथा मुख के विकार से मन की बात भी जान ली जाती है।
जब आकार प्रकार आदि चिह्नों से लौकिक जन भी दूसरे की चित्तवृत्ति को जान लेते हैं तो समस्त पदार्थों को हस्तामलक के समान
તો તેઓ લોકોને ઉત્કૃષ્ટ આચારની શિક્ષા આપે છે. પરંતું તેઓ પિતે જ એકાન્તમાં અસંયમમય આચરણ કરે છે. ભલે, તેઓ આ પ્રકારે તેમનાં દુષ્કાને છુપાવતા હોય, પરંતુ ચતુર પુરુષોથી તેમના દુષ્કૃત્યો અજ્ઞાત રહેતાં નથી. જે માણસને તેની ચેષ્ટાઓ દ્વારા પારખી શકવાને સમર્થ હોય છે. તથા જેઓ સંયતોના આચારના જાણકાર હોય છે, તેઓ તેમને સાચા સ્વરૂપમાં ઓળખી જાય છે. અથવા સર્વજ્ઞ તીર્થકરી તો તેમનાં તે દુકાને જાણે જ છે, કારણ કે અન્યના મનોભાને પણ તેઓ જાણી श४ाने समय छे. ५ ५२ छ -'आकारैरिङ्गितर्गत्या' याहि
थी. सतिथी, यासथी, येण्टाथी, मीथी, तथा भुमना विथी અંતઃકરણની વાતને પણ જાણી શકાય છે, જે આકાર, ચેષ્ટા આદિ દ્વારા આ લેકના ચતુર મનુષ્ય અન્યની ચિત્તવૃત્તિને જાણી લે છે, તે સમસ્ત પદાર્થોને હસ્તામલક (હાથમાં રહેલા આમળાની જેમ) જોઈ શકનારા મહા
શ્રી સૂત્ર કતાંગ સૂત્ર : ૨
